نظریه تاریخ شفاهی (84)
نویسنده: لین‌آبرامز
مترجم: علی فتحعلی آشتیانی
24 فروردین 1395
تاریخ شفاهی به عنوان ابزار توانمندکننده ضعفا، محرومان و قربانیان، از اواسط قرن بیستم به بعد شاخ و برگ‌های بسیاری رویانده است. فراهم ساختن امکان «سخن گفتن» برای کسانی که در تاریخ‌های رسمی ندرتاً جایی به آنها اختصاص یافته هدف والای عده زیادی از پیشقراولان حرفه‌ایِ تاریخ شفاهی و فعالان اجتماعی بوده است. استادز تِرکل[1]در آمریکا از دهه 1950 با پخش تاریخ شفاهی در نمایش‌های رادیویی خود به مردم عادی جامعه امکان سخن گفتن داد، و پنجاه سال کتاب‌هایی را منتشر ساخت که از امیدها، ترس‌ها و آلام کارگران آمریکایی پرده برمی‌داشت. او به مضامین بسیار مهم و قابل توجهی پرداخت که بعضی از آنها عبارتند از: تجربه کسادی بزرگ اقتصادی آمریکا در دهه 1930، جنگ جهانی دوم، مناسبات نژادی و امید. فلسفه‌ای که تِرکل در آثارش مطرح می‌کرد بر این پایه استوار بود که هر اظهار یا اقراری در واقع سخنی است که از دل برمی‌آید و معرف خویش است؛ او از تحلیل‌های مفصل یا شاخ و برگ دادن به موضوع پرهیز داشت و اجازه می‌داد کلمات راویان به گوش شنوندگان برسند.[2]رسوخ چنین فلسفه‌ای را در تمام آثار او می‌توان دید، اما فنون و شیوه‌های تحلیلی، دیالکتیکی و ظریف‌تری نیز در این مدت به ظهور رسیده‌اند. این اتفاق در انگلیس که بسیاری از پیشقراولان تاریخ شفاهی‌اش ارتباطات محکمی با تاریخ نوپای اجتماعی و کارگری در دهه 1960 و 1970 داشتند بیش از پیش به چشم می‌خورد زیرا مدافع شکل‌گیری تاریخ «از پایین به بالا» بودند و به چنین تفکری دامن می‌زدند. مصداق رویکرد مذکور را می‌شد در آثار رافائل ساموئل مشاهده کرد. از نظر او «سنت شفاهی» به منزله پادزهری برای تاریخ درون‌نگرانه، فرقه‌ای و نخبه‌گرایِ حاکم بر فضای علمی، دانشگاهی و آثار چاپی بود.[3]ساموئل در مطالعه و بررسی جامعه کارگری معادن هدینگتون[4]بر این نکته دست می‌گذارد که پژوهش درباره روستای منطقه حتی در ساده‌ترین و مبنایی‌ترین شکل خود بدون توسل به «وجه گفتاری سنت شفاهی» امکان‌پذیر نمی‌باشد.[5]ضرورت تاریخ شفاهی از این حیث بود که «توجه مورخان را به مشترکات بنیادی زندگی معطوف می‌ساخت مثل عناصر تجربیات فردی و اجتماعی و نه وقایع‌نگاری‌های سیاسی و دیوانی».[6]این رویکرد در آثار بعدی ساموئل بازتاب یافته است. او در آثارش به ابعاد و زوایای پنهان زندگی کارگران می‌پردازد و بر اهمیت تفسیر مردم از زندگی خودشان تأکید می‌کند.[7]
تاریخ شفاهی برای مورخانی که با نظرگاه انتقادی و غالباً سوسیالیستیِ ساموئل احساس نزدیکی فکری می‌کردند، ابزاری برای کنار زدن روایت غالب تاریخی محسوب شده یا دست کم روایتی متفاوت را از نقطه نظر پاسخگویانی که به نمایندگی از خاموشان جامعه-مردم عادی یا کارگران- سخن می‌گفتند، پیش می‌نهاد. تاریخ شفاهی در آمریکا و انگلیس با هدف و غرض خاصی برای درک روابط طبقاتی و تبیین آن به خدمت گرفته شده است. این کار از طریق دستیابی به تجربه‌های کارگران صنایع مختلف تحقق یافته مثلاً تحقیقات پال تامسون روی کارگران کارخانه‌های اتومبیل‌سازی کاونتری یا پروژه دانشگاه نیویورک که در سال 1976 به منظور مستندسازی تاریخ چپ‌گرایان آمریکا به وسیله مصاحبه تاریخ شفاهی با فعالان دنیادیده مبارزات سیاسی آغاز شد.[8]تاریخ شفاهی در انگلستان به خصوص متعاقب اعتصاب معدن‌چیان این کشور در سال 85-1984 رونق گرفت. دولت محافظه‌کار انگلیس تلاش کرد قدرت اتحادیه ملی کارگران معادن[9] را به علت تعطیلی معادن در هم بشکند. مصاحبه‌های تاریخ شفاهی که در میان جوامع معدن‌چیانِ درگیر در این حادثه انجام شدند، ماجرای اعتصاب را از نگاه معدن‌چیان، همسران و خانواده‌‌های‌شان به نمایش می‌گذارد و شکاف‌ها و اختلافات میان آنها را نیز برملا می‌سازد.[10]
در آلمان نیز مشابه همین روال، نسل جدیدی از مورخان تاریخ کارگران خصوصاً لوتس نیتهامر و دِتلِف پیوکِرت تاریخ شفاهی را ابزاری برای ایجاد تحول در روابط بین مورخان و کارگران می‌دیدند-در واقع تاریخ شفاهی در تلقی آنان به «مجرا و مسیری برای تبادل و انتقال تجربه‌ها تبدیل شد» و راهی برای نزدیک‌سازی رویه‌های دانشگاهی به فعالیت‌های سیاسی البته به شیوه‌ای علمی و سیاسی.[11]این سنت در آثار مورخان شفاهی‌ای مانند یان مک‌دوگال،[12]همکار بنیاد تاریخ کارگران اسکاتلندی،[13]که خود را به ضبط، ثبت و انتشار خاطرات زحمتکشان اسکاتلند متعهد می‌‌داند، همچنان تداوم دارد.[14]
اما بسیاری از مورخان شفاهیِ دهه 1970 و 1980 شمول رویکرد مذکور را گسترش دادند. مایکل فریش و همکارانش در آمریکا تمایل داشتند از قابلیت‌‌های تاریخ شفاهی برای ایجاد بستر تغییرات سیاسی استفاده کنند و البته از مشکلات پنهان در این رویکرد نیز غافل نبودند. «صدای مردم» به خودی خود نمی‌توانست نیرو یا اهرم تغییرات رادیکالی بشود.[15]صداهای مورد نظر مورخانِ یادشده پس از ضبط، پیاده‌سازی، ویرایش و تحلیل توسط پژوهشگران چندان شباهتی به روایت‌های بی‌طرفانه‌ای که تصویری «محض و بی‌غل و غش» از گذشته به مخاطبان بنمایانند، نداشتند و بیشتر به عناصر مؤثر در پروژه‌های مقاومت سیاسی تبدیل شده بودند. فریش در نقد و بررسی مشارکت خودش در پروژه‌ای مبتنی بر مصاحبه با بیکاران شهر بوفالو، که به منظور تهیه مقاله‌ای مستند برای مجله نیویورک‌تایمز برنامه‌ریزی شده بود، بحث و جدل‌های بین مسئولان مجله و پژوهشگران را شرح می‌دهد. سردبیران مجله با انعکاس «درد و رنج کارگران مشکلی نداشتند، اما نمی‌خواستند اندیشه‌ها، ارزش‌ها، پند و اندرزها و خودآگاهی اجتماعی این قشر از جامعه در صفحات مجله‌شان بدرخشد».[16]قدرت و «مرجعیت» دو علت اصلی بروز چنین اختلافات و تنش‌هایی بودند. «علاقمندان آرایش تاریخ از پایین به بالا، آنهایی که تعیین حدود و ثغور واقعیت تاریخی توسط قدرتمندان را می‌دانند، نباید فراموش کنند که صِرفِ فراهم‌سازی «امکان» سخن گفتن برای «بی‌سر و زبان‌ها»[17] کافی نیست».[18]
[1]-Studs Terkel
[2]-See, for example, S.Terkel, Hard Times: An Oral History of the Great Depression (New York, 1970); The Good War: An Oral History of World War II (New York, 1984), and Hope Dies Last: Keeping the Faith in Troubled Times (New York, 2003).
[3]-R. Samuel, ‘Unofficial Knowledge’, in R. Samuel (ed.), Theatres of Memory (London, 1994), pp. 3-48.
[4]-Headington Quarry
[5]-R. Samuel, ‘Headington Quarry: Recording a Labouring Community’, Oral History, 1 (4) (1973): 107-22; p. 119.
[6]-Smauel, ‘Headington Quarry’, 119.
[7]-For instance, R. Samuel, Village Life and Labour (London, 1975); Miners, Quarrymen and Saltworkers (London, 1977); People’s and Socialist Theory (London, 1981).
[8]-P. Thompson, ‘Playing at Being Skilled Men: Factory Culture and Pride in Work Skills Among Coventry Car Workers’, Social History, 13 (1) (1988): 45-69. The Tamiment Library at New York University holds the archives of the Oral History of the American Left, established in 1976. See http://dlib.nyu.edu/findingsaids/html/tamwag/ohal.html (accessed 13 November 2009).
[9]-National Union of Mineworkers
[10]-Examples include: J. J. Gier-Viskovatoff and A. Porter, ‘Women of the British Coalfields on Strike in 1926 and 1984’, in S. H. Armitage and P. Hart (eds), Women’s Oral History: The Frontiers Reader (London, 2002), pp. 338-70; G. Hutton, Coal not Dole: Memories of the 1984/85 Miners’ Strike (Catrine, 2005); D. Bell, The Dirty Thirty: Heroes of the Miners’ Strike (Nottingham, 2009). T. Holden, Queen Coal: Women of the Miners’ Strike (Stroud, 2005).
[11]-Lutz Niethammer, ‘Oral History as a Channel of Communication Between Workers and Historians’, in P. Thompson (ed.), Our Common History: The Transformation of Daily Life (London, 1982), pp. 23-37; here p. 28. See also D. Peukert, Die KPD in Widerstand (Wuppertal, 1980).
[12]-Ian McDougall
[13]-Scottish Working People’s History Trust
[14]-بنیاد تاریخ کارگران اسکاتلندی تاکنون مجموعه‌های عظیمی بر اساس تواریخ گردآوری‌شده توسط یان مگ‌دوگال منتشر ساخته شده است که برخی از آنها عبارتند از: I.
McDougall, Through the Mill: Personal Recollections by Veteran Men and Women Penicuik Paper Workers (Edinburgh, 2008); Voices from the Hunger Marches (Edinburgh, 1990).
[15]-Frisch, A Shared Authority, p. 2.
[16]-Frisch, ‘Oral History and the Presentation of Class Consciousness: The New York Times v. the Buffalo Unemployed’, in Frisch, A Shared Authority, pp. 59-80; p. 70.
[17]-inarticulate
[18]-Frisch, ‘Oral History and the Presentation of Class Consciousness’, p. 71.
تعداد بازدید: 5138
آخرین مطالب
پربازدیدها
اسرار جنگ تحمیلی به روایت اسرای عراقی- 126
من در خرمشهر اسیر شدم. شب حمله تمام نیروهای ما با وحشت و اضطراب در بندرِ این شهر مچاله شدند. از ترس و وحشت، رمق حرکت کردن نداشتند و منتظر رسیدنِ نیروهای شما بودند. حدود دو شبانه‌روز هیچ غذا و جیره‌ای نداشتیم. نیروهای شما که آمدند دسته‌دسته افراد به اسارت آنان در آمدند و من هم با پشت سر گذاشتن حوادث بسیار عجیب و حیرت‌آور سوار کامیون شدم و از شهر ویران شده خرمشهر خداحافظی کردم.
