برگزاری دومین جلسه دهمین نشست تخصصی تاریخ شفاهی ایران

وقوع انقلاب اسلامی در تاریخ شفاهی اقتصاد و هنر نمایش

مرجان میرغفاری

06 بهمن 1394

به گزارش سایت تاریخ شفاهی ایران، دهمین نشست تخصصی تاریخ شفاهی ایران با عنوان «تاریخ شفاهی انقلاب اسلامی ایران (1357-۱۳۴۲)» صبح ششم بهمن 1394 در سالن سوره حوزه هنری آغاز شد.

نخستین سخنران دومین جلسه این نشست یک روزه، دکتر علی‌اصغر سعیدی بود که مقاله خود را با عنوان تاریخ شفاهی اقتصادی: تحلیل تاریخی کنش اقتصادی ارایه داد. وی گفت: «در جامعه ما تاریخ ‌شفاهی در حال رشد است و به نقش آن چندان اهمیتی داده نمی‌شود. در حالی‌که این روش در جوامع غربی در مورد اقتصاد، مهاجرت، خصوصی‌سازی صنایع و به خصوص اقتصاد غیررسمی که آمار رسمی درباره آن وجود ندارد، نقش بسزایی دارد.»

سعیدی افزود: «در این مقاله سعی کردیم نقش تاریخ‌شفاهی را در روشن کردن و به مناقشه کشیدن برخی از مسائل که گویا تحلیل‌شان به پایان رسیده است و اهمیت متن‌های شنیداری، روایت‌ها و مجموعه‌های تاریخ شفاهی در تحلیل‌های تاریخ اقتصادی ایران را نشان دهیم. این مقاله با تکیه بر روایت‌های شفاهی موجود درمباحث اقتصادی نشان می‌دهد تا چه اندازه این روایت‌ها می‌توانند برخی موضوعات مبهم اقتصادی را در تاریخ اقتصادی ایران روشن کنند. صنعت‌گران، تجار، تکنوکرات‌های اقتصادی، کارآفرینان و سرمایه‌گذاران بخش خصوصی نه تنها به بیان مسائل پرداخته‌اند، بلکه موضوعات جدیدی را برای تحقیق بیشتر مطرح کرده‌اند، روایت‌های جدید هم تحلیل موضوعاتی که پرونده‌شان بسته شده را باز کرده‌اند. به علاوه، چون توصیف و تحلیل تاریخ اقتصادی می‌تواند از شرح تحولات اجتماعی و سیاسی سود ببرد سایر مجموعه‌ها و روایت‌های شفاهی نیز به غنی کردن این گونه تحلیل‌ها کمک کرده‌اند.»

وی ادامه داد: «در این مقاله، از میان موضوعاتی که روایت‌های موجود به تحلیل عمیق آن‌ها در تاریخ اقتصادی ایران کمک کرده‌اند، به روشن شدن نقش و ویژگی‌های بنگاه‌های خانوادگی در ایران و جایگاه کنش‌های غیراقتصادی کنشگران و فعالان اقتصادی، اعم از تجار و صاحبان صنایع پرداخته شده است.»

سپس مرتضی میردار، مقاله نقد کتاب حکمت و سیاست: خاطرات دکتر سیدحسن نصر را که با جواد عربانی نوشته‌اند، ارائه داد. وی گفت: «دکتر سید حسین نصر در میان متفکران مسلمان سنت‌گرا، جایگاه درخور توجهی به خود اختصاص داده است. او این جایگاه را مدیون مطالعه، پژوهش و غوص در حکمت اسلامی است. قبول مسئولیت‌های مختلف آموزشی در دوران زمامداری محمدرضا پهلوی و در نهایت انتصابش به عنوان رئیس دفتر فرح پهلوی از برهه‌های حساس و تاثیرگذار زندگی دکتر نصر است. مهاجرت او به آمریکا قبل از وقوع انقلاب اسلامی و همچنین اشتغال در دانشگاه جورج واشنگتن زمینه‌ساز ارتباطات گسترده‌تر وی با محافل علمی جهان شد و حاصل آن بیش از 500 جلد کتاب و مقاله با موضوع حکمت اسلامی است. نصر در سال 2009 به پیشنهاد حسین دهباشی (مدیر  مجموعه تاریخ شفاهی و تصویری ایران معاصر) خاطرات خود را به تفصیل در چندین جلسه مصاحبه بیان داشت که حاصل پیاده‌سازی و تدوین آن‌ها، کتابی به نام حکمت و سیاست است.»

وی افزود: «این مقاله نگاه نقادانه‌ای به تناقض‌گویی، کتمان حقایق و خودشیفتگی در بیانات دکتر نصر دارد و ایراداتی که در روش کار پژوهشگر کتاب دیده می‌شود؛ از جمله اینکه آقای حسین دهباشی مستندساز هستند و به خوبی نتوانسته‌اند روش تاریخ‌شفاهی را دنبال کنند و نقیصه بزرگ دیگر در کار ایشان این است که بعد از چاپ کتاب، آقای نصر ادعا کردند که برخی از صحبت‌های ایشان مخدوش شده است و با اینکه آقای دهباشی پاسخ دادند، ولی باید دست‌نویس و امضای راوی مبنی بر رضایت از چاپ مصاحبه‌ها را در کتاب چاپ می‌کردند.»

در ادامه دومین جلسه دهمین نشست تخصصی تاریخ شفاهی ایران با عنوان «تاریخ شفاهی انقلاب اسلامی ایران (1357-۱۳۴۲)» شفیقه نیک‌نفس مقاله خود را با عنوان اثرگذاری هنر نمایش در وقوع انقلاب اسلامی ایران به روایت هنرمندان و براساس اطلاعات موجود در مجموعه تاریخ شفاهی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، ارائه داد. وی گفت: «بی‌گمان فشارهای دیکتاتوری حکومت پهلوی به ویژه فشارهای ناشی از تجددگرایی پرشتاب، بی‌توجهی به الزامات و ساختارهای بنیادین مدرنیزاسیون، بخشی از زمینه‌های وقوع انقلاب را فراهم کرد. هنر و هنرمندان نیز در مواجهه با این فشارها و عوامل، عکس‌العمل‌هایی نشان داده‌اند که به بخشی از آنها در مقاله اشاره شده است. در موضوع فهم و تشخیص هنرمندان تئاتر در وقوع انقلاب اسلامی، نشانه‌های مستقیم اندکی وجود دارد. نمایش‌های معدودی از هنرمندان در مجامع هنر نمایشی آشکارا در مخالفت با دستگاه حاکمه فعالیت کردند و با استقبال زیادی مواجه شدند.»

نیک‌نفس ادامه داد: «در دوره‌ای بیشتر به نمایش‌های به سبک غربی روآورده شد. اما هنرمندان پس از آن به سنت بازگشتند؛ در این مورد می‌شود به هنر سقاخانه‌ای اشاره کرد. این مقاله بیان ناچیزی از تلاش سترگی است که برای فرهنگ و هنر ایران انجام شده و امتیاز آن این است که در درجه اول با استفاده از منابع و مصاحبه‌های تاریخ شفاهی موجود در سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران تنظیم شده است.»

در ادامه این جلسه علیرضا کمری و مرتضی رسولی‌پور به پرسش‌های حاضران درباره موضو‌ع نشست پاسخ دادند.

آغاز دهمین نشست تخصصی تاریخ شفاهی ایران

دومین جلسه دهمین نشست تخصصی تاریخ شفاهی ایران

سومین جلسه دهمین نشست تخصصی تاریخ شفاهی ایران

دهمین نشست تخصصی تاریخ شفاهی ایران به پایان رسید

گزارش تصویری دهمین نشست تخصصی تاریخ شفاهی ایران