در سالگرد انفجار اتمی هیروشیما و ناگازاکی

سنت شفاهی و بمب اتمی

سرمقاله روزنامه ژاپن تایمز

ترجمه: عطیه اسعد

24 شهریور 1394

اشاره: یادداشتی که می خوانید سرمقاله روزنامه ژاپن تایمز است که در سالگرد بمباران اتمی این کشور در پایان جنگ جهانی دوم منتشر شده است. نویسنده در این مقاله از ضرورت حفظ خاطرات بازماندگان این حادثه با توجه به سالمندی راویان گفته است. این یادداشت نشان می‌دهد ضرورت پرداختن به تاریخ شفاهی تا چه حد میان ژاپن و کشورمان شبیه است؛ ضرورتی که در همه جهان حس می‌شود و هر ملتی به فراخور خود در صدد بهره‌گیری از آن است. گاه تفاوت‌های فرهنگی در این ضمن خودنمایی می‌کنند که در این یادداشت نیز درباره ژاپن با تعریف خاصی که از مصاحبه‌کننده و نحوه کار او بیان می شود،  مشهود است.

یکی از جذاب‌ترین و مهم‌ترین داستان‌های پیرامون هفتادمین سالگرد بمباران اتمی هیروشیما و ناگازاکی به تاریخ شفاهی مربوط می‌شود. فرهنگ ژاپنی مدت طولانی است که بین فرهنگ شفاهی و مکتوب تقسیم شده است، اگرچه هر دو فرهنگ نیز فعال باقی مانده‌اند.در هر دو صورت،نه تنها اشکال مختلف زبان به کار رفته بلکه روش‌های متفاوتی از احساس و تفکر نیز  در زبان شفاهی و مکتوب به کار گرفته شده‌اند.

ممکن است این نکته ظریف و کوچک به نظر برسد، اما روش و سنت شفاهی عنصر حیاتی طرح مهم حفظ خاطرات بازماندگان بمباران اتمی است. بازماندگانی که خاطرات و سرگذشت‌های خود را از بمباران مستقیماً برای بچه های مدرسه، گروه‌های محلی و مخاطبان خارجی بازگو کرده‌اند. اما زمانی که این بازماندگان به سن پیری می‌رسند، مشکلات ظاهر می‌شوند. مشکل این است که چه کسی باید سرگذشت شخصی آنها را بی‌واسطه به نسل بعدی منتقل کند؟

خوشبختانه برنامه جدیدی اجرا می‌شودکه داوطلبان گردآوری این سرگذشت ها را با بازماندگان در کنار هم قرار می‌دهد. این برنامه خاطرات، سرگذشت‌ها و سخنان آنها را زنده نگه می‌دارد. این داوطلبان که دنشوشا denshosha یا راویان و انتقال دهندگان نامیده می‌شوند، زمانی که بازماندگان سرگذشت‌شان را در مدارس و مراکز جمعی بازگو می‌کنند آنها را، حتی در مواردی برای سال‌ها، همراهی می‌کنند. این داوطلبان جزئیات تجارب بازماندگان را برای حفظ و انتقال به نسل بعدی ثبت و گردآوری می‌نمایند. این راویان قادر خواهند بود همانند بازماندگان این تجارب را انتقال دهند.

البته در آرشیوهای تاریخی، اسناد کتابخانه‌ای، فیلم‌ها، کتاب‌ها و پایگاه‌های اینترنتی تجارب بازماندگان به صورت مکتوب ثبت و ضبط شده است. جدا از این ها، کشور ژاپن سابقه دیرینه‌ای از سنت و روش انتقال فرهنگ، مهارت‌ها و دانش از طریق شفاهی دارد.

سخنانی که شاهدان به طور مستقیم بیان می‌کنند دارای قدرت و اقتدار هستند، و مهم‌تر از آن آنی و انسانی هستند. راویان و بازماندگان تمام تلاش خود را می‌کنند که سخنان بیان شده و سرگذشت‌شان ناپدید نشده و از بین نروند.

البته، تعداد راویان و انتقال دهندگان کافی نیست و تعداد بیشتری از آنها مورد نیاز است. ممکن است شنیدن سرگذشت بازمانده‌ای با تمام جزئیات سال‌ها به طول انجامد. تعداد بازماندگان به رسمیت شناخته شده بمباران اتمی به 200 هزار نفر می‌رسد و این تعداد 6 هزار نفر از سال گذشته کمتر است. میانگین سنی آنها 80 سال است.

برنامه پیوند دادن راویان داوطلب به بازماندگان باید گسترش یابد. دولت‌های محلی باید منابع مالی برای توسعه بیشتر این برنامه بیابند. گسترش این طرح به زمان، تلاش و حمایت مالی نیاز دارد. ترجمه نیز مهم است. کشور ژاپن مطالب زیادی برای ارائه به گردشگران روزافزون دارد اما تجربه وحشتناک بمباران اتمی که دست اول از زبان بازماندگان بازگو شده می‌تواند یکی از مؤثرترین تجارب باشد. حفظ و نگهداری سرگذشت آنها به شکل شفاهی حیاتی و ضروری است.