دانشگاه شیکاگو یا کلمبیا، کدام یک آغازگر تاریخ شفاهی نوین است؟

دانشگاه شیکاگو که ازسال 1892 تأسیس شد، به سرعت در حوزه جامعه‏شناسی کاربردی شهری توانست مکتب شیکاگو را که رویکردی عمدتاً محیط شناختی داشت بنیان نهد. انگیزه اصلی اجتماعی که ظهور مکتب شیکاگو را توجیه می‏کرد رشد سرسام‏آور جمعیت‏های شهری و ورود مهاجران و مشکلات آنها و به طور کلی معضلات روزافزون اجتماعی در شهر‏ها بود. روش‏های این مکتب، عمدتاً مشاهده‏های دقیق واقعیت‏های اجتماعی، تدوین توصیف‏ها و تک‏نگاری‏های شهری و تلاش برای ترسیم زندگینامه‏هایی از خانواده‏های مهاجر و تحلیل آنها و تمام مسائل مربوط به شهر بود که با هدف، ایجاد اصلاح اجتماعی،کاهش تنش‏ها و بهبود سازوکارهای حیات شهری بود.

مکتب شیکاگو از ابتدای قرن بیستم به وسیله ویلیام ایساک تامس (1863-1947) و چند تن دیگر از اندیشمندان اجتماعی در دانشگاه شیکاگو به راه افتاد. تامس تحقیقات اجتماعی خود را بر مشکلات شهر شیکاگو به ویژه موضوع مهاجران، زنان، گروه‏های اقلیت قومی، انحرافات اجتماعی و غیره از پیش از جنگ جهانی اول آغاز کرده بود. تامس برآن بود که برای مبارزه با انحرافات اجتماعی و مشکلات زندگی شهری چاره‏ای جز شناخت دقیق سازوکار‏های آنها و تحلیل این سازوکار‏ها و جود ندارد. آنچه به نظر وی اهمیت داشت این بود که برداشت (perception) و نگرش (attitude) افراد را نسبت به موقعیتی که در آن قرار گرفته‏اند بشناسیم تا بتوانیم جهت‏گیری‏های ذهنی و رفتاری آنها را در جامعه درک کنیم. وی از سال 1914 با همکاری فلوریان زنانسکی جامعه‏شناس لهستانی تک‏نگاری عظیمی در باره دهقانان لهستانی در پنج مجلد با نام دهقانان لهستانی در اروپا و آمریکا در فاصله 1920- 1918منتشر کرد. اهمیت این اثر که بعد‏ها به یکی از مهم‏ترین آثارکلاسیک تاریخ جامعه شناسی و انسانشناسی شهری* بدل شد، به مثابه الگوی معتبر برای مطالعات تطبیقی و کیفی در شهر بود. روش تدوین زندگی نامه ((Life History یکی از روش‏های مطالعاتی آنان بود که سالیان بعد تأثیر بسیار پایداری در شکل دادن به روش‏های مورد استفاده در شاخه تاریخ شفاهی((Oral History داشت به نحوی که از دهه 50، به تاریخ شفاهی امکان داد در دانشگاه کلمبیا، برکلی و لس‏آنجلس به صورت اساسی وارد شده و از آن زمان تا امروز همچنان به عنوان روشی پژوهشی انجام گیرد. در اروپا نیز پس از جنگ جهانی دوم این روش رایج شد و امروز در امریکا و اروپا هر سال صد‏ها هزار زندگینامه شفاهی تدوین و به عنوان ماده خام مطالعات اجتماعی و تاریخ در تحقیقات مورد استفاده قرار می‏گیرد.

*انسانشناسی شهری شاخه‏ای از علوم اجتماعی و مطالعه بین رشته‏ای است که با هدف بررسی و پژوهش بر انسان در جوامع و مسائل ناشی از شهری شدن است.

منبع:
ناصر فکوهی، انسان شناسی شهری، نشر نی،1391، صص181-180و35.

فائزه توکلی