برشی از کتاب روزشمار جنگ ایران و عراق

دو روایت از عملیات بیت‌المقدس2

به انتخاب: فاطمه بهشتی

24 دی 1402

روایت اول

از صبح روز اول [1]عملیات بیت‌المقدس 2، تلاش فرماندهان معطوف به ادامه عملیات و استفاده از فرصت موجود، پشتیبانی یگان‌ها، بازنگه‌داشتن جاده‌ها و مانند آن است.

علاوه‌ بر دوری مسیر که انتقال مجروحین از طریق راه زمینی را با مشکل جدی مواجه ساخته، ناهموار بودن جاده گرده‌رش نیز مزید بر علت شده است. در محور قرارگاه قدس نیز جاده ماؤوت وضع مناسبی ندارد. وضعیت جاده‌ها، پشتیبانی از خط را نیز با مشکل مواجه کرده است. در این میان، وضعیت جوی به یک عامل تعیین‌کننده مبدل شده و هر آن احتمال بدتر شدن آن می‌رود. محسن رضایی به اکبر غمخوار، مسئول لجستیک سپاه، دستور داد سه چهارم امکانات خود را به جلو منتقل کند. وی افزود: شما فکر کنید که تا 50 روز آینده یک‌سوم این گردنه مسدود است، لذا اکثر امکانات را جلو ببرید.

مقارن روشن شدن هوا، فرماندهان قرارگاه نجف و قدس و همچنین فرماندهان یگان‌ها به بررسی آخرین وضعیت منطقه و همچنین سازماندهی مجدد گردان‌های در صحنه نبرد پرداختند. در محدوده قرارگاه نجف باتوجه‌به ضرورت فرماندهی قوی و نزدیک‌تر به صحنه درگیری و همچنین کشاندن نیروها به داخل تنگه قمیش، پس از نماز صبح محمدباقر قالیباف جانشین قرارگاه نجف به اتفاق سیدعلی حسینی مسئول تیپ 313 اطلاعات قرارگاه نجف و اکبر دانشیار به منطقه رفتند. این در حالی بود که قبل از آن اسماعیل قاآنی فرماندهی لشکر نصر و اکبر آقابابایی فرمانده تیپ الغدیر نیز در منطقه حاضر شده بودند.

به محض روشن شدن هوا تیپ  35 امام حسن که تا تپه چتری پیشروی کرده بود اقدام به پیشروی به سمت گرده‌شیلان نمود و تا ساعت 8 صبح موفق شد مواضع دشمن روی این ارتفاع را تصرف کند.

در محور لشکر 5 نصر نیز پس از حضور جانشین قرارگاه نجف در محدوده تپه لوبیایی با سازمان‌دادن به تعدادی از نیروهای گردان ولی‌الله که روی قسمتی از تپه لوبیایی مستقر بودند، آن‌ها را به سمت مقر فرمانده گردان عراقی روی این تپه هدایت کرد. پس از یک درگیری فرمانده گردان دشمن و دژبان مخصوص وی کشته شدند و بقیه نیروهای آ‌ن‌ها که حدود 50 نفر بودند، خود را تسلیم کردند. چون در طول شب قبل، نیروهای لشکر نصر موفق به تصرف تپه کله‌قندی گلاله و پنجه‌ای گوجار نشده بودند فرماندهی لشکر نصر ضمن سازماندهی نیروها تا ساعت 7:30 صبح، گردان سوم را که از شب قبل در گرده‌رش آماده بود، به‌سمت کله‌قندی فرستاد. پس از تصرف کله‌قندی، تانک‌های این لشکر مسیر خود را به‌طرف پنجه‌ای گوجار تغییر دادند و یال‌های پایین آن را زیر آتش گرفتند. این بار نیز حضور و آتش تیر مستقیم تانک‌ها در بر هم زدن وضعیت دشمن مؤثر واقع شد و نیروهای مستقر در پنجه‌ای اقدام به خالی کردن آن‌جا نموده به‌سمت گوجار فرار کردند.[2]

روایت دوم

دومین روز از عملیات بیت‌المقدس 2 در حالی رو به پایان است که مشکلات ناشی از اوضاع جوی و مناسب نبودن جاده‌ها کماکان گریبان‌گیر یگان‌ها و قرارگاه‌های عملیاتی می‌باشد و بخش قابل توجهی از وقت و توان سازمان را مصروف خود کرده است.

گل‌ولای فراوان روی زمین و ریزش برف سنگین و نسبتا مداوم و همچنین سرمای استخوان‌سوز خصوصا در شب‌ها توان زیادی از نیروها گرفته است. علاوه‌بر آن گردان‌ها عموما جان‌پناه و سنگر مناسبی هم ندارند و برخی نیروها در چادرهایی که سرپناه مناسبی نیستند حداکثر با 2 پتو می‌خوابند اما سرما به حدی است که بسیاری از آن‌ها تا صبح بیرون از چادرها قدم می‌زنند و سعی می‌کنند با تحرک و ورزش کردن خود را گرم نگه‌دارند. زمین و زمان به شدت سرد و یخ‌زده است.

نورعلی شوشتری فرمانده قرارگاه نجف در جلسه بعدازظهر امروز درباره وضعیت سخت جوی و زمین عملیات، به فرمانده کل سپاه گفت: «زمین از نزدیک که می‌روی یک غولی است. برادر محسن با این برف و سرما زندگی کردن برای بچه‌ها خیلی مشکل است. نیمه پایین ارتفاع گوجار حداقل 2 متر برف دارد، در کل آن اصلا یک بوته یا درخت مشاهده نمی‌شود، همه زیر برف است.» وی همچنین درمورد علت انتقال ندادن نیروی یگان‌های پای‌کار افزود: «از عقبه و جاده نمی‌توانیم نیرو بیاوریم، از گرده‌رش به‌سمت پایین گل چسبنده‌ای دارد که از چرخ ماشین کنده نمی‌شود. گردان‌هایی که وارد منطقه شده بودند بر اثر سرما و ...، باید بروند [عقب]، دیگر نمی‌کشند.» شوشتری در تکمیل صحبت خود در ترسیم وضع ناهنجار نیروها اضافه می‌کند: «بچه‌ها تو زمین خیس و گلی خوابیده‌اند. صورت گلی، لباس گلی و ... ولی [فعلا] روحیه‌ها خوب است.»

در محدوده قرارگاه قدس هم اوضاع مشابهی وجود دارد. در محدوده راست این قرارگاه به علت وضعیت نسبتا مناسب جاده تدارک نیروها با مشکلات کمتری مواجه است اما در محدوده چپ، لشکر 10 سیدالشهدا برای تدارک نیروهای خود در خط جاده ندارد لذا عناصر در خط یگان را نیروهای تدارکات که در قالب دو گروهان تشکل یافته‌اند، تدارک می‌کنند.

نیروهای تدارک‌کننده باید امکانات و نیازمندی‌های عناصر پدافند را پس از عبور از پل نفررویی که روی رودخانه قلعه‌چولان زده شده بعضا با قاطر و گاه افراد پس از چند کیلومتر پیاده‌روی در سینه‌کش ارتفاع صعب‌العبور قمیش به خط رسانده، بازگشته و آماده تدارک دیگری شوند. با این حال آنچه به بالای ارتفاع منتقل می‌شد بیشتر شامل مهمات و جیره خشک بود لذا نیروهای در خط عمدتا با کمبود آب و وسایل گرم‌کننده مواجه بودند. به‌طوری که به علت سرمای زیاد روی ارتفاع نیروها مجبورند شب تا صبح با تحرک بسیار بدن خود را گرم نگه‌دارند تا در سرمای طاقت‌فرسا دچار یخ‌زدگی نشوند. در روز نیز وضعیتی مشابه روی این ارتفاعات حاکم است. به‌طوری که در صورت بارش برف یا باران، رزمندگان باید درون سنگرهای موجود که مرطوب هست و از سقف آن نیز آب چکه می‌کند مانده و صبح را به شب برسانند.

علی عبداللهی فرمانده لشکر 52 که نیروهایش با چنین وضعیتی مواجه هستند می‌گوید: «ما 2 گردان آوردیم در شهر ماؤوت ... قرار بود [خط اول] تا ساعت 9 شب پاک‌سازی شود و عبور کنیم ولی تا 3 صبح طول کشید. این دو گردان خیلی گلی و خیس و پراکنده شدند، آن‌ها را آوردیم عقب.»

اوضاع نامناسب جوی، سرمای زیاد و گل‌ولای فراوان که راه رفتن را بسیار سخت کرده در حالی است که دشمن امروز در مقایسه با روز گذشته با وارد کردن یگان‌های جدید و تمرکز آتش، فشار بیشتری به یگان‌های در خط وارد می‌کند. آتش نیروهای عراقی نسبت به روزهای قبل از دقت و شدت بیشتری برخوردار شده و این خود تا حدودی مانع از تدارک و پشتیبانی مناسب از نیروهای در خط مقدم شده است. وضعیت نامناسب تدارک و تخلیه مجروحین به‌خصوص در خط پدافندی لشکر سیدالشهدا در صخره‌ای کوچک (در ارتفاع قمیش)، باتوجه‌به نداشتن جاده و دوری مسافت و وجود آتش دشمن محسوس‌تر است. کماکان در دو روز گذشته به علت نامساعد بودن هوا و وجود مه غلیظ، هوانیروز موفق به انتقال تجهیزات به مناطق جلو نشده است.

نامساعد بودن جاده نیز باعث بروز مشکل در فراهم کردن شرایط برای جلو آوردن قبضه‌های توپ و اجرای آتش مؤثر روی دشمن شده است. فرمانده سپاه در جلسه بعدازظهر امروز درباره ضرورت استفاده از آتش مؤثر، خطاب به فرماندهان قرارگاه نجف و قرارگاه قدس گفت: «آقای شوشتری، آقای عزیز [جعفری]، ما امشب هرچه آتش داریم بریزیم روی این‌ها، چون سد ما تا مواضع بعدی فقط این دو تا ارتفاع است. ما برای این دو تا الآن آتش شدید می‌خواهیم. همه آتش ما (ادوات و توپخانه) روی این‌جا متمرکز شود. کاری کنید که دشمن مستأصل شود.» در زمینه مسئله آتش که مورد تأکید فرمانده سپاه است، شوشتری می‌گوید: «ما که آتش نداریم حاج‌آقا.» رضایی: «بدون آتش که نمی‌شود، لااقل مینی کاتیوشاها را بیاورید جلو. توپخانه‌هایتان را الآن بکشید جلو، خطر این‌جاست که ما برویم جلو آتش‌ها عقب مانده باشد.» برادر عزیزجعفری: «الآن یک آتشبار لشکر 27 پایین سر گلو زیر برف مانده است که با بلدوزر رفته‌اند آن را بیرون بکشند.»

این وضعیت در حالی است که در صحنه درگیری، آتش توپخانه خودی تاکنون موفق نبوده و دشمن در مسافتی حدود 2 تا 3 کیلومتر (حدفاصل دو ارتفاع الاغلو و دولبشک) به راحتی تردد و نیروهایش را در خط تدارک و پشتیبانی می‌کند. یگان‌های خودی تاکنون نتوانسته‌اند با اجرای آتش تمرکزی روی جاده، جلوی ترددهای بسیار سنگین دشمن را بگیرند.»[3]