تاریخ شفاهی؛ علم یا روش

حمید قزوینی

21 تیر 1402


علم[1] را کوشش نظام‌مند با هدف رسیدن به نتایج قابل تجزیه و تحلیل و اندازه‌گیری می‌دانند و تاریخ[2] را علم بررسی رویدادهای گذشته می‌خوانند.

پرسش این است که تاریخ شفاهی[3] که نسبتی عمیق با تاریخ دارد، از جنس علم است یا روشی پژوهشی ذیل علم تاریخ!

برای رسیدن به پاسخ، بهتر است نگاهی به پیشینه تاریخ شفاهی انداخته شود. تاریخ شفاهی از دستاوردهای جدید پژوهش در تاریخ است که به شرح و شناسایی رویدادهای گذشته بر اساس نگاه، شنیده‌ و عملکرد شاهدان و افراد مرتبط می‌پردازد.

به نظر می‌رسد این رشته که پس از سال‌های جنگ جهانی دوم، در دستور کار پژوهشگران قرار گرفت، ناظر به نیازی بود که جوامع غربی پس از تجربه‌های مهم در اواخر قرن نوزدهم تا میانه‌های قرن بیستم که تاریخ‌نگاری رایج را برای ثبت برخی از آن‌ها ناکافی یا ناکارآمد می‌دیدند و انتقال بسیاری از اطلاعات و تجربه‌ها به نسل‌های بعدی را با اختلال ارزیابی می‌کردند، به فکر ایده‌ای جدید افتادند که بتواند تصویر کامل‌تری به عرصه تاریخ‌نگاری وارد کند، این بود که به مدد رشد وسایل ارتباط جمعی و تکنولوژی ضبط صدا و تصویر، مصاحبه‌های هدفمند مبتنی بر مشاهدات و اطلاعات افراد به پژوهش‌های تاریخی راه یافت.

به این ترتیب مصاحبه‌های تاریخ شفاهی در گام نخست، روشی پژوهشی با استفاده از مصاحبه برای جمع‌آوری گفته‌ها و نکته‌های مغفول در تاریخ مکتوب بود و به عنوان منبعی در کنار دیگر منابع شناخته شد و رفته‌رفته با گسترش دایره موضوعات و افزایش شمار فعالان تاریخ شفاهی آثار مستقل تاریخ شفاهی جای خود را در میان دیگر منابع تاریخی باز کرد.

از آن پس تاریخ شفاهی در محافل پژوهشی دنیا مورد توجه قرار گرفت و در مراکز متعددی به‌ عنوان روش‌ تحقیق تاریخ معاصر شناخته شد.

«تاریخ شفاهی روشی تعیین‌کننده در افزایش فهم و درک انسان‌ها از وقایع و حوادث معاصر و درک ماهیت و معنای زمان و سرشت کارکردها و ساختارهای تاریخ است[4]

 

در حقیقت تاریخ شفاهی نوعی پژوهش از جنس تحقیق کیفی است و با ماهیت میان‌رشته‌ای در محافل علمی و تاریخ پژوهی گسترش پیدا کرده است.

تاریخ شفاهی در کسب اطلاعات از روش‌های علمی بهره‌ برده می‌برد و خود را محدود به یک رشته نمی‌کند و رشته‌ای فرعی از تاریخ، مانند تاریخ سیاسی، اقتصادی یا اجتماعی نیست.

به تعبیر دیگر تاریخ شفاهی ترکیبی چند وجهی و پیشرفته است که از راه مصاحبه‌های صوتی و تصویری برای کسب اطلاعات تازه و ارتباط چندجانبه با سایر رشته‌های علمی توانسته است ضمن فراهم‌آوردن منابع اولیه علمی، به علت گستره کاری مورد استفاده افراد عادی و محققان قرار گیرد.[5]

 


[1] Science

[2] history

[3] oral History

[4] حسینعلی نوذری:1383 «تاریخ شفاهی: کاربستهای تجربی، اعتماد پذیری و کاربردهای تحقیقاتی»، فصلنامه تاریخ معاصر ایران، سال 8 شماره 29، ص 352.

[5] حسن‌آبادی، ابوالفضل. (1386) تاریخ شفاهی و تاریخ‌نگاری در متون تاریخی (با تکیه بر کتاب تاریخ بیهقی، کتاب ماه تاریخ و جغرافیا، ص 8-16..



 
تعداد بازدید: 5056


نظر شما


02 مرداد 1402   17:59:30
قاسمی
یادداشت کوتاه و مفیدی است. ای کاش به این موضوعات بیشتر پرداخته شود.
 
نام:
ایمیل:
نظر:
 

اسرار جنگ تحمیلی به روایت اسرای عراقی- 125

دو تا از این سربازها تقریباً بیست ساله بودند و یکی حدود سی سال داشت. و هر سه آرپی‌جی و یک تفنگ داشتند. آنها را به مقر تیپ سی‌وسه آوردند. سرتیپ ایاد دستور داد آنها را همان‌جا اعدام کنند. اعدام این سه نفر سرباز به عهده ستوانیار زیاره اهل بصره بود که من خانه او را هم بلد هستم. خانه‌اش در کوچه‌ای است به نام خمسه میل که خیلی معروف است. در ضمن این ستوانیار جاسوس حزب بعث بود. او افراد ناراضی را به فرمانده معرفی می‌کرد. سه نفر سرباز شما را از مقر بیرون آوردند و ستوانیار زیاره آنها را به رگبار بست و هر سه را به شهادت رساند. آنها را همان‌جا در گودالی دفن کردند.