زنان فلسطینی؛ تاریخ‌های شفاهی و حافظه جمعی

فاطمه قاسم، پژوهشگر فلسطینی، در کتابی با عنوان "زنان فلسطینی؛ تاریخ‌های شفاهی و حافظه جمعی" در 264 صفحه زاویه‌ای جدید از مسئله فلسطین را در قالب تاریخ شفاهی روایت می‌کند.

«زنان فلسطینی؛ تاریخ‌های شفاهی و حافظه جمعی» که در واقع پایان‌نامه دکترای فاطمه قاسم است، خاطرات زنان از تاریخ پر از غم و درد و اندوه فلسطین را روایت و مستند می‌کند. نویسنده دیدگاه‌های زنان فلسطینی که درپی وقایع سال 1948 و تأسیس اسراییل در آن جامعه به حاشیه رانده شده‌اند، را تبیین می‌کند. او با بیان برخی مفاهیم و عادت‌های غلط که شأن زنان را خدشه‌دار می‌کند و حضور حیاتی و نقش فعال آنان در سخت‌ترین شرایط را نادیده می‌گیرد، به شخصیت سرکوب شده "زن فلسطینی" می‌پردازد.

این کتاب نخستین نمونه از کتاب‌هایی است که زنان فلسطینی در اسراییل را به تصویر می‌کشد. نویسنده با استناد به مصاحبه‌هایی که با 37 زن فلسطینی ساکن در شهرهای "الرمله" و "لاد" انجام داده است، داستان درد و رنج زنان فلسطین را روایت می‌کند، دردی که با گذشت سال‌ها التیام نیافته واکنون زنان دردمند فلسطینی به بخشی از واقعیت سراسر زجر و نقض (حقوق) و حاشیه‌نشینی تبدیل شده‌اند. دو شهر الرمله و لاد در حال حاضر دربرگیرنده ترکیبی از جمعیت فلسطینی و یهودی است، اما پیش از سال 1948 شهرهایی کاملاً عربی بودند.

این گفتگوها فریادهای درد است، با تمام معنایی که از این کلمه برداشت می‌شود؛ تاریخی است که در دل‌ و جان زنان صبور و سرسخت و بر زخم‌هایی که روی زخم می‌نشیند باقی مانده است. در این کتاب می‌بینیم که فاطمه قاسم با روح فلسطینی انقلابی‌اش پرده از این رنج و صبر بر می‌دارد و عمق انسانی آن و زشتی آن چه را که دشمن صهیونیستی در حق این زنان روا می‌دارد، به تصویر می‌کشد.

گفتنی است مطالب این کتاب که به عنوان پایان‌نامه دکترای نویسنده به حساب می‌آید به دلیل استفاده از واژه‌هایی که خوشایند رژیم صهیونیستی نیست مورد قبول واقع نشد. به عنوان مثال فاطمه قاسم که خود شناسنامه اسراییلی دارد در توصیف روز برپایی رژیم اسراییل از اصطلاح "روز مصیبت و بدبختی" (یوم النکبة) استفاده می‌کند در حالی که اسراییلی‌ها آن را روز استقلال خود می‌دانند.

این کتاب از مقدمه و شش فصل تشکیل شده است. نویسنده، کتاب خود را با مقدمه‌ای طولانی در چندین پاراگراف آغاز می‌کند. این مقدمه شامل تاریخ و حافظه، حافظه به عنوان تهدید، نداهایی از حاشیه، توجهی به واژه، فلسطینی‌ها و فلستینی‌ها(اولین اقوام فلسطینی)، شهرهای مختلط و شهرهای مورد اختلاف و یهودی کردن‌ و صهیونیست‌سازی می‌شود.

نویسنده در این جا یادآور می‌شود که بسیاری از اندیشمندان پسا استعماری و پساصهیونیستی از واژه "یهودی‌سازی" برای اشاره به سیطره رژیم صهیونیستی بر سرزمین فلسطین استفاده می‌کنند ولی به عقیده او این اصلاح گمراه‌کننده است زیرا یهودیان قبل از سال 1948 هم با مسلمانان فلسطینی در این سرزمین زیسته‌اند و جزیی از جامعه فلسطین بودند ولی داعیه حقی بر آن نداشتند. او معتقد است اصطلاح "صهیونیست‌سازی" توصیف دقیق‌تری برای اقدامات صهیونیست‌ها در قبال فلسطینی‌ها ـ به شکل کلی ـ و فلسطینی‌هایی که اکنون در مناطق اشغالی زندگی‌ می‌کنند ـ به شکل خاص ـ به شمار می‌رود.

فاطمه قاسم معتقد است به حاشیه راندن زنان آنان را خارج از جوامع مدرن و فرهنگی قرار داد حتی از تاریخ هم بیرونشان کرد. او می‌گوید زنان نیز در حرکت‌های سیاسی و تاریخی نقش داشتند و دارند؛ آنان هم در ساخت جامعه‌شان مشارکت داشته‌اند.

کتاب "زنان فلسطینی؛ تاریخ‌های شفاهی و حافظه‌های جمعی" نوشته پژوهشگر فلسطینی فاطمه قاسم در 264 صفحه به زبان انگلیسی توسط انتشارات «زید یوکس» انگلستان منتشر شده است.