بهداری رزمی

روایت نصرالله فتحیان

محیا حافظی

13 شهریور 1403

نصرالله فتحیان؛ مسئول بهداری رزمی جنوب، در دوران دفاع مقدس بود که روایت‌های خود را از زمان تولد تا فرماندهی در کتاب «بهداری رزمی» آورده است. این کتاب، حاصلِ 60 ساعت مصاحبه سردار علی‌اصغر ملا با فتحیان است که در 13 فصل و 26 گفت‌وگوی موضوع‌محور و دارای سیر زمانی، توسط عباس حیدری مقدم آرانی تدوین شده است. در تدوین کتاب، سؤال‌های مصاحبه‌ حفظ شده است.

در ماه‌های ابتدایی جنگ، با توجه به آتش سنگین دشمن و محدودیت‌هایی که مراکز بهداری استان‌های درگیر نبرد داشتند، پذیرش و درمان مجروحان با مشکلات زیادی مواجه بود. واحد بهداری سپاه نیز به دلیل تازه‌تأسیس بودن، هنوز ظرفیت و توان خدمات‌رسانیِ مؤثر را پیدا نکرده بود. از طرفی برای هماهنگی و سازمان‌دهیِ گروه‌های داوطلب پزشکی و امدادگران، در سازمان‌های مختلفی چون وزارت بهداری، جهاد سازندگی، هلال احمر و... ساختار و تشکیلات جدیدی نیاز بود. این واحد پشتیبانی، جایگاه خود را در عملیات‌ها پیدا کرد و یکی از واحدهای ثابت در هر عملیات شد.

فصل اول کتاب، شامل تولد راوی تا پیروزی انقلاب اسلامی است. در این فصل به خاستگاه خانوادگی و مبارزه‌های سیاسی وی پرداخته شده است. پس از پیروزی انقلاب، راوی و چند نفر از دوستانش پایگاه سپاه شاهین‌شهر اصفهان را تشکیل دادند. پس از آن وی برای آموزش دوره پزشکیاری به تهران رفت و به این ترتیب، به عرصه بهداری سپاه وارد شد. نحوه ورود او به سپاه پاسداران و حضورش در جبهه کردستان مطالبی است که در فصل دومِ کتاب، روایت شده است.

راوی در اواسط آبان 1360، از طرف بهداری کل سپاه به منظور تقویت بهداری رزمی جبهه‌های جنوب، عازم خوزستان شد و مسئولیت امور بهداری محورهای عملیاتی به او سپرده شد. به دستور محسن رضایی، فرمانده سپاه پاسداران، وی به همراه مسئول بهداری سپاه، شرح وظایف و دستورالعمل‌های بهداشتی، درمانی و نیز ساختار و سازمان بهداری رزمی را تهیه و تنظیم کرد. با توسعه ساختار و سازمان رزم سپاه، مسئولیت امور بهداری رزمی قرارگاه کربلا نیز به وی واگذار شد.

گفت‌وگوهای چهارم تا سیزدهم کتاب درخصوص وضعیت بهداری رزمی و فعالیت‌های راوی در عملیات‌های فتح‌المبین، بیت‌المقدس، رمضان، محرم، والفجر مقدماتی، والفجر1، والفجر2، والفجر4، خیبر، بدر و والفجر8 است. با طولانی شدن و گسترش جنگ، تشکیلاتی با نام «ستاد مرکزی امداد و درمان جبهه» در عقبه جبهه راه‌اندازی شد که در گفت‌وگوی چهاردهم به این موضوع پرداخته شده است. در گفت‌وگوهای بعدی نیز درخصوص مواردی چون درمان مصدومان شیمیایی، آموزش، منابع انسانی، نحوه تأمین دارو و خون، تدارکات، ارتباطات، تبلیغات، توسعه فعالیت‌های بهداری، نوآوری‌ها و دستاوردهای بهداری رزمی سخن به میان رفته است.

اسناد، تصاویر و همچنین نمایه در انتهای کتاب آورده شده است. در ابتدای بخش اسناد، متنِ تایپ‌شدۀ مطالب مربوط به بهداری رزمی که در جلسه 20 بهمن 1364، ساعتی قبل از آغاز عملیات والفجر8 ثبت شده (بدون تصویر اسناد) آمده است. در خلال متن کتاب نیز تصاویر مرتبط شامل عکس افراد و نقشه‌های عملیاتی همراه با زیرنویس آورده شده است. تصاویر انتهایی کتاب و نقشه‌های عملیاتی به صورت رنگی چاپ شده است.

چاپ نخست کتاب «روایت نصرالله فتحیان / بهداری رزمی» در 696 صفحه و شمارگان 1000 نسخه، با قطع وزیری و قیمت 215000 تومان در سال 1402 توسط مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس منتشر شده است.