آموزش تاریخ شفاهی نباید متکی به فرد باشد
امروزه آموزش به عنوان یکی از مباحث کلیدی تاریخ شفاهی، مورد توجه کارشناسان این حوزه است. به گفته دکتر «علی ططری»، آموزش تاریخ شفاهی، نیازمندِ جریان‌سازی در دانشگاه‌هاست تا با تصویب نظام‌نامه و دستورالعمل باعث شود، آموزشِ این علم، متکی به فرد نباشد و با کوچکترین تغییر در فضای سیاسی و اقتصادی کشور دچار بحران نشود. آنچه در این مصاحبه خواهید خواند، بررسی چالش‌ها، بحران‌ها و فواید آموزش در حوزه تاریخ شفاهی است.دبیر علمی «چهارمین همایش ملی تاریخ شفاهی دفاع مقدس»:
آثار تاریخ شفاهی دفاع مقدس را نقد کنیم تا اشتباهات گذشته، تکرار نشود
سایت تاریخ شفاهی – فراخوان «چهارمین همایش ملی تاریخ شفاهی دفاع مقدس و مقاومت» در حالی منتشر شده که بیش از 30 سال از تجربه نشر تاریخ شفاهی جنگ می‌گذرد. حال با توجه به حجم قابل توجه کمی و کیفی این آثار، وقت آسیبشناسی فرا رسیده است. در گفتوگوی پیشِ رو با «دکتر غلامرضا عزیزی» دبیر علمی این همایش، به بررسی وضعیت کنونی نقد و آسیبشناسی کتاب‌های تاریخ شفاهی جنگ پرداخته‌ایم.قاسمی‌پور:
تاریخ شفاهی به دنیای ادبیات، تعلق ندارد
تاریخ شفاهی از ابتدای شکل‌گیری، یک روشِ موضوع‌محور بوده و بر اساس این روش و استانداردهای آن، به موضوعات و وقایع کلان و تأثیرگذار تاریخ معاصر پرداخته و با شاهدان، راویان و حاضران مؤثر در این رویدادها گفت‌وگو می‌کنند. منتها در کشور ما از این روش، اغلب به صورت شخص‌محور و برای ضبط و ثبت خاطرات و تجربه زیسته افراد به صورت مستقل و فردی استفاده شده است. یعنی بعضاً کارکرد موزاییکی و پازلی تاریخ شفاهی - که باید مثل یک جورچین با تمام شاهدان یک واقعه، گفتوگوی حداکثری صورت بگیرد و در کنار هم، یک پروژه موضوع‌محور تاریخ شفاهی را شکل بدهد- کمتر اتفاق می‌افتد.بهناز ضرابی‌زاده:
مطالعه و تحقیق، پایه صحتِ گفته راویان بود
کتاب «پری خانه ما» تازه‌ترین اثر بهناز ضرابی‌زاده اردیبهشت 1403 در نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران رونمایی شد. این اثر شامل خاطرات ۹ خانواده: شهیدان بهادربیگی، بیات، تیموری، چنگیزی، حاجی بابایی، سرابی، عزیزی، مرادی و مؤمنی از استان همدان است که در دوران دفاع‌مقدس سه تا چهار فرزند خود را تقدیم انقلاب کرده‌اند. کتاب، با موضوعِ چندروایی، باعث چندصدایی شدنِ روایت‌ها شده است و مخاطب از چند زاویه، با زندگی شهیدان روبه‌رو می‌شود.آموزش در تاریخ شفاهی، نیازمندِ مباحث عمیق است
دکتر ابوالفضل حسن‌آبادی، در گفت‌وگو با سایت تاریخ شفاهی ایران با موضوع آموزش معتقد است، آموزش‌های تاریخ شفاهی، همیشه کارگاهی و تجربی‌اند. گاهی برای دوره کوتاه، مدرک هم تعریف شده است. اما تجربه بیست‌ساله آموزش تاریخ شفاهی نشان می‌دهد، گذراندن دوره کارگاهی با آموزش کوتاه‌مدت، تنها برای آشنایی با حوزه تاریخ شفاهی کفایت می‌کند و منجر به تعمیق اطلاعات نمی‌شود.مروری بر بیست‌سالگی تاریخ شفاهی در ایران
مرجعیت علمی و صنفی؛ چشم‌انداز انجمن تاریخ شفاهی ایران
اگر کسی در خانه‌اش کتابخانه شخصی داشته باشد، معمولاً یک یا چند عنوان کتاب تاریخ شفاهی در بین آن‌ها دیده می‌شود. موجِ کتاب‌دوستان در دهه‌های اخیر، به سمت حوزه تاریخ شفاهی، گرایش پیدا کرده و تمام این روندِ رو به صعود، مدیونِ فعالان این عرصه است. «دکتر مرتضی نورائی» استادتمامِ گروه تاریخ دانشگاه اصفهان، از اولین افرادی است که در مسیر معرفی، پایه‌گذاری، ترویج و جریان‌سازی تاریخ شفاهی در کشور، نقش داشته است که با ایشان به گفت‌وگو نشسته‌ایم.حقوق مادی و معنوی آثار تاریخ شفاهی – 10
تاریخ شفاهی در بخش خصوصی، قواعد دست و پاگیر کمتری دارد
حقوق مصاحبه‌کننده که مشخص است. حقوق می‌گیرد و کارش را انجام می‌دهد. در بحث حقوق معنوی آثار هم اصولی داشتیم. ما در حوزه تاریخ شفاهی، عمدتاً چند مقاله داشتیم. هر کسی مصاحبه را انجام می‌داد و حتی در چند مورد، یک دستیار داشتم که فقط پیاده‌سازی را انجام داده بود، اسمش را در مقاله می‌آوردم. این امر را بر خودم تکلیف می‌دانستم، ولی به مرحله چاپ کتاب نرسیدیم که مثالی برای شما بزنم. ولی قطعاً کتاب به نام مصاحبه‌کننده چاپ می‌شد و این اصل را با دقت رعایت می‌کردیم.حقوق مادی و معنوی آثار تاریخ شفاهی – 9
متن تاریخ شفاهی، متعلق به راوی است
بسیاری که از محققان تاریخ شفاهی، ادعا می‌کنند که حق‌الزحمه آن کم است. اگر آن‌ها را ببینم، می‌گویم: «اصلاً این محصولی که ارائه داده‌ای، تاریخ شفاهی نیست!». شما زمانی روی یک موضوع کار کردی، مصاحبه‌هایی با استفاده از روش تاریخ شفاهی گرفته‌ای، اما کتابی که منتشر شده، برای مثال مجموعه سؤال و جواب پیاده‌سازی شده است؛ نه تاریخ شفاهی.حقوق مادی و معنوی آثار تاریخ شفاهی - 8
تکلیف مالکیت اثر، همچنان درباره کتاب‌های تاریخ شفاهی مشخص نیست
انتظارات‌مان از حقوق آثار تاریخ شفاهی را به اشتراک نگذاریم، دچار سوءتفاهم خواهیم شد
زمانی که در پژوهشکده اسناد، مشغول فعالیت شدم، زمانی بود که واحد تاریخ شفاهی را هم تحویل گرفته بودیم و کارهای این واحد هم به ما محول شد. سازمان اسناد و کتابخانه ملی از سال 1370، فعالیت‌های تاریخ شفاهی را شروع کرده و طی این زمان، فقط به جمع‌آوری، مصاحبه و آرشیو آن‌ها پرداخته بود.حقوق مادی و معنوی آثار تاریخ شفاهی - 7
آگاهی از هدف مصاحبه‌گر تا تأیید نهایی متن، جزو حقوقِ راوی است
اهمیت پرداخت هزینه شایسته، به یک پروژه روش‌مند و علمی تاریخ شفاهی
گفت‌وگو درباره مسائل حقوقی قراردادهای تاریخ شفاهی، کلیتی دارد که بخشی از آن تحت عنوان حقوق مادی قابل تعریف است. این حقوق مادی نیز حقوق طرفینی است. یعنی کارفرما و مجری پروژه باید در چارچوب قوانین کلی کشور، با هم به تفاهم و توافق برسند، اما در جزئیات قرارداد، مبنا همان توافقِ طرفین است. انتشارات مختلف، قواعد متنوعی دارند. ناشران معتبر، چارچوب‌هایی دارند که با تیراژ، قیمت پشت جلد کتاب، تجدید چاپ، جایگاه نویسنده، اهمیت موضوع و بازار آن پیوند خورده است.1
...
آخرین مطالب
پربازدیدها
اسرار جنگ تحمیلی به روایت اسرای عراقی- 126
من در خرمشهر اسیر شدم. شب حمله تمام نیروهای ما با وحشت و اضطراب در بندرِ این شهر مچاله شدند. از ترس و وحشت، رمق حرکت کردن نداشتند و منتظر رسیدنِ نیروهای شما بودند. حدود دو شبانه‌روز هیچ غذا و جیره‌ای نداشتیم. نیروهای شما که آمدند دسته‌دسته افراد به اسارت آنان در آمدند و من هم با پشت سر گذاشتن حوادث بسیار عجیب و حیرت‌آور سوار کامیون شدم و از شهر ویران شده خرمشهر خداحافظی کردم.
