تکیه بر اطلاعات فردی، مهم‌ترین چالش تاریخ شفاهی است

«عباس سلیمی‌نمین»، پژوهشگر تاریخ معاصر ایران در میزگرد «آسیب‌شناسی تاریخ‌‌نگاری انقلاب اسلامی» بسنده کردن به اطلاعات شخصی و محفوظات راویتگر تاریخ را مهم‌ترین چالش تاریخ شفاهی عنوان کرد و گفت ممکن است فرد راوی با گذشت زمان دچار فراموشی شده باشد و مطالبی را بیان کند که کامل و مستدل نباشد. در این صورت نمی‌توان به این نوع روایت اعتماد و به آن استناد کرد.

به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، «عباس سلیمی‌نمین» در همایش تاریخ‌نگاری انقلاب اسلامی که با عنوان «آسیب‌شناسی تاریخ‌نگاری انقلاب اسلامی» برگزار شده بود گفت: «برخی از موسسات، دولتی و خصوصی، اسناد انقلاب را تحت مالکیت خود قرار می‌دهند. این درست نیست. موسسات باید بعد از گذشت زمان اسناد را به عنوان اموال عمومی بپندارند تا تاریخ‌نگاران و پژوهشگران بتوانند به سهولت از آن استفاده کنند.»

وی که عصر امروز (6 اردیبهشت‌ماه) در تالار سوره حوزه هنری سخن می‌گفت، افزود:‌ «در برخی از جوامع، اسناد و مدارک پژوهشی دوره مشخصی مثلا 30 سال یا 50 سال در مالکیت اشخاص و یا سازمان‌هایی قرار دارد و پس از آن اسناد جنبه عمومی می‌یابد و در اختیار همه محققان و پژوهشگران قرار می‌گیرد.»

این محقق و پژوهشگر خاطرنشان کرد: «بعد از گذشت 30 سال از انقلاب اسلامی هنوز نتوانسته‌ایم این مطلب را به یک قاعده تبدیل کنیم، وزارت امور خارجه هنوز اسناد دوران رضاخان را در مالکیت خود می‌داند و اگر به عنوان استاد، پژوهشگر و دانشجو به وزارت امور خارجه مراجعه کنید نمی‌توانید به آن‌ها دست یابید.»

وی به آرشیو ملی انگلستان اشاره کرد و گفت: ‌«یک محقق و پژوهشگر به سهولت می‌تواند به آرشیو ملی انگلیس و کشورهای اروپایی مراجعه و درباره اسنادی که می‌خواهد تحقیق و بررسی کند.»

این تاریخ‌نگار انقلاب اسلامی به بخش تاریخ شفاهی اشاره کرد و گفت:‌ «برخی کار تاریخ شفاهی را سهل و آسان می‌پندارند و برخی از موسسات سرعت در انتشار روایات را حسن می‌دانند، این مسأله معضلات بسیاری را در تاریخ‌نگاری ایجاد می‌کند و این نوعی بی‌انضباطی قلمداد می‌شود.»

وی به معضلات تاریخ شفاهی اشاره کرد و گفت: «ممکن است که فرد راوی دچار فراموشی شده باشد و مطالبی را بیان کند، انتشار این مطالب از یک موسسه با اعتبار رسمی به کار پژوهشگران تاریخ‌نگار خدشه وارد کند؛ زیرا کسی که روایت راوی دست اول را دریافت می‌کند نقش تعیین کننده‌ای دارد.»

سلیمی‌نمین در ادامه سخنانش گفت: «در داخل کشور برخی از موسسات تنها ضبط کننده روایت‌ها هستند و اشرافی بر موضوعات تاریخی ندارند. به همین دلیل در آینده مشکلات جدی برای تاریخ‌نگاران ایجاد می‌شود. این مسأله لطمه‌های جدی به تاریخ انقلاب اسلامی وارد می‌کند.»

در ادامه این همایش، «قاسم تبریزی» تاریخ‌پژوه انقلاب اسلامی گفت: «هنوز ما وارد تاریخ‌‌نگاری انقلاب اسلامی نشده‌ایم و آنچه منتشر شده و می‌شود مقدمه، منابع و مأخذ تاریخ انقلاب اسلامی است.»

وی افزود:‌ «باید خاطرات و تحلیل‌های انقلاب اسلامی نقد شود ولی هنوز بخش عظیمی از اسناد دوران انقلاب منتشر نشده و آنچه به عنوان اسناد منتشر شده‌اند مربوط به آغاز نهضت تا پیروزی انقلاب اسلامی است.»

این محقق و پژوهشگر یادآور شد: «خود انقلاب ماهیت اسلامی است، تحلیل منابع باید منطبق با ماهیت انقلاب باشد. در دوران مبارزات گروه‌ها و احزابی وجود داشته و مبارزه کرده‌اند و این مسأله به این معنا نیست که در انقلاب اسلامی حضور داشته‌اند، بلکه برخی از گروه‌ها و احزاب علیه انقلاب بوده‌اند.»

وی افزود: «در برخی موارد در تاریخ‌نگاری انقلاب اسلامی حق دیگران را در نظر نمی‌گیریم، جامعه ما با اعتقادات اسلامی به میدان آمده و باید این مسأله در تاریخ‌نگاری انقلاب اسلامی رعایت شود.»

«تبریزی» به جریانات ملی اشاره کرد و گفت: «جریانات ملی برای انقلاب اسلامی مبارزه نمی‌کردند بلکه برای حکومت ملی و قانون اساسی مشروطیت کوشش می‌کردند. در تحلیل تاریخ‌‌نگاری انقلاب اسلامی نیز برخی از محققان یا متوجه نیستند و یا شاید عمدی در کار خود دارند.»
وی افزود: «در خاطرات و نوشته‌های تاریخ انقلاب گاهی غرض‌ها و نظرات شخصی مشاهده می‌شود، معیاری که از امام‌خمینی (ره) داریم این است که فرمودند: «هر کسی از من نقل کرد یا باید مکتوب و یا با صدای من باشد و گرنه نقل این گونه خاطرات خلاف است.»

این محقق و پژوهشگر به مسأله دیگری در آسیب‌شناسی تاریخ انقلاب اسلامی اشاره کرد و گفت:‌ «کمبود اسناد دوران انقلاب اسلامی مسأله دیگر آسیب‌شناسی تاریخ انقلاب اسلامی است، اسناد باید منتشر شود و بدون انتشار آن‌ها تدوین تاریخ انقلاب کاری نارساست.»

وی افزود: «اسناد پیش از انقلاب منتشر شده ولی باید کار انتشار اسناد دوران انقلاب آغاز شود، به ویژه سال 68 که آغاز جنگ است و تا این مسأله عملی نشود کار تدوین تاریخ انقلاب اسلامی ممکن نخواهد شد.»

وی به عدم آشنایی نسل دوم، سوم و چهارم فرزندان ایران اشاره کرد و گفت:‌ «نسل دوم، سوم و چهارم با تاریخ انقلاب اسلامی آشنا نیستند و این معضل بزرگی برای جامعه ایران به همراه دارد، تاریخ منحصر به اسناد و خاطرات است و اسنادی که منتشر می‌شود منابع و دست‌مایه مورخان ماست نه نیاز جامعه و فرزندان ایران.»

«تبریزی» یادآور شد: «در خاطرات جنگ و قصه‌های جنگ موفق بوده‌ایم اما این مقدمه موفق بوده است. در تاریخ انقلاب چه مبارزات و پیروزی، نیازمند استفاده از ابزارها مانند داستان، رمان و قصه هستیم.»

6 اردیبهشت 1388 ساعت 22:51

گزارشگر : آناهید خزیر

آدرس مطلب: http://www.ibna.ir/vdcb80bf.rhbwapiuur.html