آینده تاریخ شفاهی چگونه است؟
حمید قزوینی
23 آبان 1403
رشد فناوری و دسترسی مردم به امکانات ارتباطی در بخش‌های گوناگون و گسترش استفاده از هوش مصنوعی آیندۀ برخی مشاغل و رشته‌های علمی را با ابهام و تردید مواجه کرده است. آیا تاریخ شفاهی هم به این سرنوشت دچار خواهد شد و به جرگۀ رشته‌هایی خواهد پیوست که رفته‌رفته کم‌رنگ خواهند شد و از اهمیت آن‌ها کاسته می‌شود؟
برای پاسخ به این پرسش باید دید محورِ تاریخ شفاهی که این رشته، حول آن شکل گرفته چیست و در آینده چه جایگاهی دارد؟
روشن است که انسان، مشاهده، احساس و کنش او محور تاریخ شفاهی است. این پدیده هیچ‌گاه از موضوعیت خارج نخواهد شد و از اهمیت رشته‌های پیرامونی آن هم کاسته نمی‌شود. در یک ارزیابی کلی به نظر می‌رسد تاریخ شفاهی به طور فزاینده با حوزه‌های انسان‌شناسی، فلسفه، جامعه‌شناسی، روان‌شناسی، مطالعات فرهنگی، هنر، ادبیات و دیگر رشته‌ها ارتباط پیدا می‌کند و به حیات خود ادامه خواهد داد.
فراموش نکنیم که علاقه عمومی به مطالعه درباره تجربه‌های افراد و تمایل به آگاهی از ارتباط وضع امروز با رویدادهای گذشته و اهمیت یافتن هویت فردی و اجتماعی، تاریخ شفاهی را همچنان به عنوان ابزاری پژوهشی حفظ خواهد کرد. به این اعتبار تاریخ شفاهی منبع مهمی برای همۀ رشته‌های علمی و کاری به شمار خواهد آمد و می‌تواند در رسانه‌ها، مستندها و حتی پروژه‌های هنری مورد استفاده قرار گیرد و به شکل گسترده‌‌تری در دسترس عموم باشد.
این تعامل‌ها می‌توانند به غنی‌سازی مطالعات علمی کمک کرده و زوایای جدیدی از وجود انسان در کنش‌های مختلف را آشکار کنند. از سوی دیگر تاریخ شفاهی به دلیل ثبت دیدگاه‌ها و تجربیات افراد عادی، ابزاری قدرتمند برای مستندسازی و تحلیل‌‌های اجتماعی، سیاسی و فرهنگی است.
به این ترتیب با پیشرفت فناوری‌های ضبط صدا و تصویر و پیاده‌سازی متن، تاریخ شفاهی به ابزار بهتری برای جمع‌آوری داده‌ها، استخراج و آرشیو آن‌ها مجهز خواهد شد. این فناوری‌ها امکان مستندسازی دقیق‌تر و با کیفیت‌تر را فراهم می‌کنند و به مورخان کمک می‌کنند اطلاعات را به شیوه‌ای تعاملی‌تر و چندرسانه‌ای ارائه کنند. علاوه بر این، هوش مصنوعی هم در طرح سؤالات، شناسایی موضوعات و یافتن راویان بیشتر به کمک خواهد آمد.
شاید مهمترین چالش پیشِ رویِ این رشته، انتشار بدون ضابطۀ خاطرات و عدم رعایت چارچوب‌های اخلاقی و حقوقی در این زمینه است که جامعه برای آن تمهیدات لازم را در نظر خواهد گرفت.
در ادامه، پرسش دیگر این است که فعال تاریخ شفاهی چه مهارت‌هایی باید بیاموزد تا بتواند برای به‌دست آوردن فرصت شغلی مناسب در آینده اقبال بیشتری داشته باشد؟ آیا اکتفا به توانمندی‌های رایج برای انجام مصاحبه، نگارش و تدوینِ اثر برای حضور در جهان دیجیتالیِ فردا کفایت می‌کند؟
برخی مطالعات مرتبط با آینده‌پژوهی نشان می‌دهد که علاوه بر دانش و تخصص‌های متعارف در هر رشته، مهمترین مهارت‌ها برخورداری از نگاه انتقادی مبتنی بر تفکر تحلیلی و خلاق و توجه به جزئیات است. فقدان این نوع تفکر موجب گرفتار شدن در نگرش‌های سطحی به همۀ پدیده‌های اجتماعی است که در مصاحبه و تولید اثر ناکارآمد است. در حقیقت، فعالِ تاریخ شفاهی نیازمند نگاهی چند بُعدی و انتقادی است که در بستر آن می‌تواند سوژه‌های جدید را شناسایی، پرسش‌ها را طراحی و پروژه تاریخ شفاهی را متناسب با نیاز مخاطب به سرانجام برساند.
علاوه بر این‌ها سواد فناورانه، توانایی کار با نرم‌افزارهای رایانه‌ای، توان همکاری با دیگران و مهارت در کنترل کیفیت، از دیگر مهارت‌هایی است که فعال تاریخ شفاهی نباید از آن غافل شود.
تعداد بازدید: 249
آخرین مطالب
پربازدیدها
اسرار جنگ تحمیلی به روایت اسرای عراقی- 126
من در خرمشهر اسیر شدم. شب حمله تمام نیروهای ما با وحشت و اضطراب در بندرِ این شهر مچاله شدند. از ترس و وحشت، رمق حرکت کردن نداشتند و منتظر رسیدنِ نیروهای شما بودند. حدود دو شبانه‌روز هیچ غذا و جیره‌ای نداشتیم. نیروهای شما که آمدند دسته‌دسته افراد به اسارت آنان در آمدند و من هم با پشت سر گذاشتن حوادث بسیار عجیب و حیرت‌آور سوار کامیون شدم و از شهر ویران شده خرمشهر خداحافظی کردم.
