تاریخ­نگاری جوامع گمشده

بررسی تاریخ ایران نشان می‌دهد ایلات و عشایر نقش عمده‌ای در حوادث و وقایع داشته‌اند و بسیاری از حکومت‌ها، مانند غزنویان، سلجوقیان، ایلخانان، صفویان، افشاریه و قاجاریه منشأ ایلی و قبیله‌ای داشته‌اند. همچنین آن‌ها با دارا بودن سهم عمده‌ای از جمعیت، عامل تأثیرگذار در صحنه معادلات سیاسی، اجتماعی، اقتصادی بودند.

تجربیاتی از طرح تاریخ شفاهی پزشکی مشهد

آرشیو تاریخ شفاهی مدیریت اسناد آستان قدس رضوی با هدف تدوین تاریخ شفاهی پزشکی مشهد اقدام به ثبت و ضبط خاطرات پزشکان شهر مشهد نموده است. پروژه تاریخ شفاهی پزشکی مشهد از گذشته مورد توجه آرشیو تاریخ شفاهی بوده است ولی به صورت جدی از اردیبهشت ماه 1384 توسط نگارنده آغاز شد و در آبان ماه 1385 به پایان رسید .در این طرح سعی و تلاش در این راستا بود، با پزشکان مطرح شهر مشهد، مصاحبه شود تا "تاریخ شفاهی پزشکی مشهد" تدوین شود. در مجموع بیش از 80 جلسه مصاحبه با 20 تن از پزشکان مشهد انجام شد که در نهایت 100 ساعت مصاحبه انجام شده است.

تاریخ شفاهی و مدارس

تاریخ شفاهی یا Oral History روش جدید برای جمع‌آوری اطلاعات و منابع شفاهی، ساماندهی، حفظ و نگهداری میراث به جای مانده از گذشته جهت نسلهای آینده در زمینه‌های مختلف سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، مذهبی می‌باشد که از راه مصاحبه‌های صوتی و تصویری با شاهدان وقایع و حوادث یا صاحبنظران در رشته‌های گوناگون حاصل می‌آید.

تاریخ در شرف وقوع[1]

تأمل درباره‌ی ماهیّت تاریخ برخی اظهار نظرهای عجیب و متضاد را به وجود آورده است. «تاریخ تنها انبوهی آشفته از واقعیت‌هاست... افسانه‌ای مقبول است... فقط شایعه است... چیزی بیش از باور به ناراستی نیست...» همچنین گفته‌اند «تاریخ گذار حوادث است... شعر راستین است... جوهره‌ی سرگذشت‌های بی شمار است... حکمت برگرفته از عبرت‌هاست... طومار گشاده‌ی پیشگویی است...پیرمردی خسته با محاسنی بلند است...گربه‌ای است که دمش را گرفته به جاهایی که اصلاً نمی‌خواهد می‌برند.»

داستان­هایی درباره داستان­های تاریخی

حوزه­ی آموزش تاریخ با کابوسی از چالش­های شکاکانه روبه­روست که در هر گوشه­ی تئوریک تاریخ کمین کرده است. این چالش­ها اغلب تحت نامی که این روزها مد شده است، یعنی پُست­مدرنیسم، با هم پیوند می­یابند، اما در فلسفه­ی تاریخ، مهم­ترین پیشرفت­ها از اواخر دهه­ی 1960 و اوایل دهه­ی 1970 آغاز می­شود؛ زمانی که این حوزه به­اصطلاح درگیر «روایت» شد (به روایت گرایش پیدا کرد). مهم­ترین و قابل­توجه­ترین تئوریسین این حوزه، هایدن وایت است؛ در اهمیت و عمق تأثیر وایت، همین بس که هنوز آثار او مرجع تمامی پژوهش­ها در حوزه­ی فلسفه­ی تاریخ است.

جایگاه روایت و تفسیر در تاریخ[1]

کاملاً واضح و هویداست که یک واقعه در بستر زمان، برای تبدیل شدن به تاریخ، باید توسط یک تن با شرح جزئیات و اتفاقات مربوط به آن رویداد، برای دیگران بازگو شود. هدف این مقاله پرداختن به نظرات گوناگونی است که درباب نقش روایت در تاریخ ارائه شده است. به دیگر سخن، یک رویداد زمانی به گزارشات تاریخی وارد خواهد شد، که شرح و تفسیری از آن ارائه شود. با این وجود، یک گزارش به تنهایی نمی­تواند زمینه­ی مناسب و کافی را در راستای فهم و درک ابعاد موضوع فراهم کند و ابزار لازم را برای اظهارنظر پیشگویانه تاریخی در اختیار خواننده قرار دهد.

تاریخ و رسانه

قرنی که یک دهه از آن را سپری کرده‌ایم، قرن انفجار اطلاعات نام گرفته است. رسانه‌یا ابزار تولید، انتشار و انتقال اطلاعات چنان رو به گسترش است که کمتر عرصه‌ای را می‌توان از تأثیر آن برکنار دانست. رسانه‌به مفهوم سنتی آن، که تنها در فیلم و عکس و روزنامه‌های کاغذی و رادیوها و تلویزیون‌های تحت کنترل خلاصه می‌شد، امروز دیگر معنایی ندارد. پیشرفت دم­افزون انواع فناوری‌های اطلاعات و ارتباطات در اساس هر نوع سنتی را به چالش کشیده‌است.

ماندگاری، فرهنگ و تاریخ

تاریخ، ‌علمی است که ما را از حوادث و وقایع زمان‌های گذشته و نیز از علل و اسباب آن حوادث و وقایع و رابطه میان آنها آگاه می‌سازد. عنصر اصلی و کلیدی این علم، «زمان» است و درک زمان و رابطه و نسبت امور و اشیاء با زمان، از شئون خاص انسان است. در فلسفه و به ویژه در بحث معرفت در باب حقیقت زمان و چیستی آن و کیفیت ادراک زمان توسط آدمی، بحث‌های گسترده‌ای شده است. آنچه تبیین و توضیح «زمان» را دشوار می‌سازد این است که «زمان»، خود یک شیء محسوس نیست که در کنار اشیاء محسوس و ملموس دیگر قرار داشته باشد.

سفرنامه

سفر و سفرنامه‌نویسی باز می‌گردد به یک مبنای ذهنی و آن "کنجکاوی انسان" است. کنجکاوی انسانی، نیاز به تنوع، سفر، گشت و گذار و مشاهده‌ی مناظر و مناطق را موجب می‌شود. سفر، ذهن کنجکاو بشری را تغذیه می‌کند و روح ناآرام و جستجوگر انسان را آرامش می‌دهد. «سفرنامه» نیز جدای از این نیاز نیست. مطالعه‌ی یک سفرنامه باز می‌گردد به همان جستجوگری و کنجکاوی ذاتی بشر.

تدوین تجربیات خبرگان قنات، سندی معتبر درمطالعات شفاهی

یکی ازپدیده های شگفت انگیز ساخته دست بشر، قنات یاکاریز می باشد. پیشینه قنات درفلات ایران به سه هزارسال پیش و دوران باستان باز می گردد. موقعیت خاص فلات ایران این امکان رابه وجود آورده تا ساکنین اولیه درجستجوی آب به حفاری دردل زمین بپردازند، تاجایی که منابع تاریخ وجغرافیا گواهی می دهند، حفرقنات، ابداع ایرانیان بوده و شیوه های حفاری ازایران به دیگرمناطق جهان گسترش یافته است. طبق بررسی های انجام شده، طولانی ترین وعمیق ترین قنات ها مربوط به ایران است.