«دعا کن کم نیارم»، «در کمین کومله‌ها» و «تکریت با طعم پنج‌پنج»
محمدعلی فاطمی
31 اردیبهشت 1398
در این متن با سه کتاب که در دو استان ایران تولید شده‌اند، آشنا می‌شوید: «دعا کن کم نیارم: شهید عباس نجفی به روایت همسر و دیگران» از استان مرکزی و کتاب‌های «در کمین کومله‌ها: خاطرات شفاهی محمدامین غفارپور» و «تکریت با طعم پنج‌پنج: خاطرات شفاهی امین علی‌پور» از استان گیلان.
دو معلم
کتاب «دعا کن کم نیارم» را مریم طالبی نوشته است. این کتاب 272 صفحه‌ای و سیزده فصلی در دفتر فرهنگ و مطالعات پایداری حوزه هنری استان مرکزی تولید و توسط انتشارات سوره مهر در سال 1397 به چاپ رسیده است. طالبی مقدمه‌ای خواندنی برای کتابش نوشته تا خواننده دریابد که: «کتاب دارای دوازده فصل به روایت همسر شهید است که در ادامه نیز از زبان دیگران خاطراتی درباره حاج عباس نجفی نقل شده است. این اثر حاصل چهار سال پیگیری و مصاحبه است از دوستانی که با عشق آمدند و با امید رفتند.»
مژگان مجیدی، همسر شهید عباس نجفی، راوی بیشترین فصل‌های کتاب است. او و 24 راوی دیگر از این شهید گفته‌اند و شخصیت و منش او را با خاطرات نشان داده‌اند. البته همسر شهید از سرگذشت خود نیز گفته است، از زمانی که در نخستین سال‌های پس از پیروزی انقلاب اسلامی به مناطق کرُدنشین ایران می‌رود، تا آشنایی و ازدواج با عباس نجفی و تمام سال‌هایی که پس از جنگ تحمیلی بر آنها گذشت و به شهادت همسرش رسید و حتی خاطراتی که پس از شهادت عباس نجفی برای او ثبت شدند.
نویسنده خاطرات کتاب «دعا کن کم نیاورم» سعی کرده با استفاده از فصل‌بندی تا حدودی متفاوت و همچنین ایجاد پیوستگی لازم بین تمام خاطرات راوی اصلی و راویان دیگر از شهید، خواننده را در مسیر سرگذشت عباس نجفی به گونه‌ای پیش ببرد که تصویری اختصاصی از شهید و خانواده‌اش، در ذهن او شکل بگیرد. خانواده‌ای که مبداء تشکیل آن دو معلم بوده‌اند و مرد معلم زخم‌هایی از جنگ در تن دارد که در نهایت، عوارض آنها، او را به شهادت می‌رسانند.
تلاش دیگر نویسنده حفظ واقعیت زندگی در بیان خاطرات و همراه با آرمان‌های شخصیت‌های اصلی کتاب است. راویان به صورت معمول، خاطرات خود را در آمیزه‌ای از آرمان‌ها و واقعیات بیان می‌کنند و نویسنده و تدوین کننده خاطرات است که می‌تواند با مهارت خود آن آمیزه را به گونه‌ای ارائه دهد که هیچ یک فدای دیگری نشود.
از تولد تا مهم‌ترین فراز
امیر حسین‌پور، انجام گفت‌وگو و نگارش کتاب «در کمین کومله‌ها» را بر عهده داشته است این کتاب 223 صفحه‌ای در حوزه هنری استان گیلان تولید و توسط انتشارات نکوآفرین در سال 1398 منتشر شده است. حسین‌پور در یادداشت خود بر کتاب نوشته که جلسات مصاحبه با محمدامین غفارپور، سی ساعت طول کشیده است، راوی، به مدت پانزده ماه در اسارت گروهک کومله بوده و نخستین آزاده شهرستان تالش است و سال 1365 به دیارش بازگشته است.
نویسنده این کتاب با جابه‌جایی در سیر زمانی 27 بخش روایت قبل از اسارت و حین اسارت راوی، سعی کرده تفاوتی بین کتاب خود با کتاب‌های دیگری که خاطرات را به صورت خطی از تولد تاکنون یا از تولد تا مهم‌ترین فراز زندگی راوی در بردارند، ایجاد کند. اما به هر حال خواننده با سرگذشت راوی تا پایان مهم‌ترین حادثه زندگی او، یعنی اسارت روبه‌روست.
کتاب «در کمین کومله‌ها» در ردیف خاطرات آزادگان قرار دارد. خاطرات آزادگان معمولاً از اردوگاههای ارتش صدام است، اما راوی این کتاب، اسیر گروهکی ضد انقلاب و مانند آنها در خاک عراق زندانی بوده است. او از فضا و مکان اسارت و آدم‌هایی که در آن موقعیت دیده، هرچه خاطره داشته گفته است و مدرکی به کتاب‌های مربوط به خاطرات اسارت در زندان‌های گروهک‌های ضد انقلاب افزوده است.
بخش دیگری از گفته‌های راوی که به دارایی خاطرات از دهه 1360 شمسی افزوده شده، مربوط به دوره‌های آموزشی است که او به عنوان بسیجی و پاسدار در آن ایام پشت سر گذاشته؛ این خاطرات از فعالیت‌های خاصی در آن سال‌ها خبر می‌دهند که موضوع‌های قابل توجهی برای طرح‌های تاریخ شفاهی خواهند بود.
اضلاع مرسوم و مشهور
کتاب «تکریت با طعم پنج‌پنج» هم در ردیف خاطرات آزادگان قرار دارد. محمد علی‌زاده خاطرات امین علی‌پور را در گفت‌وگو با او ضبط کرده و در این کتاب 216 صفحه‌ای گردآورده و تدوین کرده است. حوزه هنری استان گیلان از این کار حمایت و پشتیبانی کرده و حاصل را توسط انتشارات نکوآفرین، در سال 1398 به بازار کتاب فرستاده است.
در پنج فصل و 33 بخش کتاب، خواننده با خاطرات یکی از رزمندگان ارتش جمهوری اسلامی ایران همراه است. راوی با خاطرات چگونگی به اسارت درآمدن خود در آخرین روزهای جنگ تحمیلی ارتش صدام علیه جمهوری اسلامی ایران و این جمله، خواننده را دعوت می‌کند: «من مسئول مخابرات گروهان یکم از تیپ یکم لشکر 58 ذوالفقار بودم...» بعد به گذشته خود، یعنی از تولد تا لحظه اسارت می‌پردازد و بعد به بیش از دو سال اسارت خود. تقریباً نیمی از کتاب به آن اختصاص دارد و نیمی به این. در خاطراتی که از آن نیمه بیان می‌کند، صفحه‌هایی به حماسه مردم آمل در سال 1360 اختصاص دارد. البته پیش از این به مقابله مردم دیارش (سیاهکل) با گروهک‌های ضد انقلاب می‌پردازد.
خاطرات اسارت امین علی‌پور، اضلاع مرسوم و مشهور خاطرات آزادگان را دارد: رفتار نیروهای دشمن و تاکید بر رفتار بعضی از آنها که با اسیران ایرانی شدیدتر برخورد می‌کرده‌اند؛ نوع مراودات اسیران ایرانی برای دوام آوردن در مقابل دشمن و تاکید بر افرادی که در این زمینه در حافظه راوی برجسته شده‌اند؛ روش تحمیلی زندگی در اسارت و نحوه کنار آمدن و سازگاری با آن و خلاقیت‌هایی که در این شرایط بروز می‌کنند؛ و...
در این متن با سه کتاب که در دو استان ایران تولید شده‌اند، آشنا شدید.
تعداد بازدید: 5618
http://oral-history.ir/?page=post&id=8558