خوب گوش دادن(1)
حمید قزوینی
01 شهریور 1396
خوب گوش دادن به سخن دیگران از جمله مهارت‌هایی است که در شکل‌گیری همه روابط انسانی و از جمله مصاحبه، نقش مهمی دارد. اساساً تمام مقدمات مرتبط با مصاحبه با دقت زیاد فراهم می‌شود تا سخنِ راوی را خوب گوش کرده و آن را ضبط کنیم.
خیلی از ما به اشتباه فکر می‌کنیم شنونده خوبی هستیم، در حالی که گوش دادن با شنیدن فرق دارد. شنیدن یعنی توانایی درک صدا، حال آن که گوش دادن نیازمند تمرکز عمیق‌تر و استفاده از سایر حواس است. شنیدن، عملی اتفاقی، غیرِ ارادی و شامل تمام صداهایی است که از محیط به ما می‌رسد، ولی گوش دادن، عملی است فعال که در فرآیندی آگاهانه تنها با خواست و اراده ما انجام می‌شود.
برای گوش دادن، نه‌تنها باید ماجرایی که تعریف می‌شود را بشنویم، بلکه لازم است منظور راوی را به خوبی درک کرده و به طرز بیان، لحن و حرکات بدن او نیز دقت کنیم. به عبارت دیگر، گوش دادن یعنی درک هم‌زمان پیام‌های کلامی و غیرکلامی. پس فقط شنیدن کلمات گفته شده کفایت نمی‌کند، بلکه برای گوش دادن، به چیزی بیشتر از گوش‌ها احتیاج است. یعنی باید با همه توان و استفاده از همه قدرت تشخیص، به سخنان راوی توجه نمود.
به بیان ساده‌تر، یک شنونده خوب فقط به چیزی که گفته می‌شود گوش نمی‌دهد، بلکه حتی به چیزهایی که گفته نمی‌شوند یا نیمه‌کاره به زبان می‌آیند نیز توجه می‌کند. مثلاً اگر کسی به شما گفت که از فلان حادثه، ذهنیت خوبی دارد و در عین حال از حرکت صورت و چشمان او چنین برداشتی نشد یا اشک در چشمانش حلقه زد، روشن می‌شود که بین کلام و احساسات او مغایرت وجود دارد. در حقیقت، خوب گوش دادن شامل زیر نظر گرفتن زبان بدن و توجه به ناهماهنگی‌های احتمالی بین پیام‌های کلامی و غیرکلامی راوی هم هست. از سوی دیگر باید توجه داشت که راوی، قابلیت تشخیص این را دارد که ما به سخنان او گوش می‌دهیم یا نه.
به هرحال فراموش نکنیم، چنانچه به مهارتِ گوش دادن مسلط نباشیم، نه‌تنها اسباب رنجشِ راوی را فراهم ساخته‌ایم، که به اصل مصاحبه هم آسیب وارد خواهد شد.
آمادگی برای گوش دادن
در آغازِ مصاحبه آرام باشید و همه توجه خود را به راوی اختصاص دهید. به عبارت دیگر، تمام چیزهای اضافه را از ذهن دور کنید. ذهن انسان به آسانی به سمت امور مختلف منحرف می‌شود، همه تلاش خود را به کار بگیرید و افکار غیرِ مرتبط را از سر بیرون کنید تا بتوانید روی مطالبِ راوی تمرکز کنید. متأسفانه در مواردی، شاهد انجام مصاحبه‌هایی هستیم که مصاحبه‌گر از کم‌ترین تمرکز برخوردار بوده و حتی راوی، مجبور به جلبِ توجه مصاحبه‌گر شده که به هیچ وجه، قابل پذیرش نیست.
اهمیت صبر و سکوت
وقتی راوی در حال سخن گفتن است و یا منتظر پاسخ نیست، سخن او را قطع نکنید، به جای او حرف نزنید و اجازه دهید خودش جملاتش را تمام کند. زمانی که صحبت راوی تمام شد، در مورد چیزی که گفته، حرف بزنید و توضیح دهید تا مشخص شود که پیام او را درست متوجه شده‌اید یا نه. گاهی ممکن است راوی مکث کند، شاید هم یک مکث طولانی، اما مکث کردن همیشه به این معنی نیست که سخن او تمام شده است. پس با صبوری اجازه دهید به سخن خود ادامه دهد. بنابراین هر وقت سخن راوی متوقف شد، فوراً رشته کلام را به دست نگیرید و سعی نکنید جمله‌اش را با کلمات خود تمام کنید. نباید هنگام سکوتِ چندثانیه‌ایِ راوی، با مطرح کردن پرسش‌ها و نظرات خود، تمرکز وی را مختل کنید. هنگام گوش دادن باید به راوی، زمان داد تا بتواند افکار و احساسات خود را بیان کند.
مصاحبه تاریخ شفاهی و ضرورت‌های آن - 18
تعداد بازدید: 9730
http://oral-history.ir/?page=post&id=7270