گوشه‌هایی از زندگی تقی مکی‌نژاد زیر ذره‌بین

نگاهی به دو کتاب تازه در حوزه تاریخ

کتاب «خاطرات روزگار سرکشی (گوشه‌هایی از زندگی تقی مکی‌نژاد یکی از اعضای گروه پنجاه و سه نفر و فعالان حزب توده ایران)» به کوشش یوسف نیک‌فام و «اندیشه اجتماعی متفکران مسلمان (از فارابی تا ابن خلدون)» تالیف تقی آزاد ارمکی منتشر شد.

به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) «نگاهی به زندگی تقی مکی‌نژاد»، «خاطرات و یادداشت‌های تقی مکی‌نژاد»، «گفت‌و‌گویی با تقی مکی‌نژاد»، «پیوسته (نمونه‌ای از آراء و آثار)» و «اسناد و تصاویر» فصل‌های مختلف این کتاب 212 صفحه‌ای است. در بخشی از کتاب آمده است: «سرگذشت گروه پنجاه و سه نفر و نقش تعدادی از اعضای آن در تاسیس حزب توده ایران در سال‌های بعد از شهریور 1320، از جمله گوشه‌های نسبتا کارشده و شناخته‌ شده تاریخ معاصر ایران است؛ هم مجموعه اسنادی در این زمینه منتشر شده است و هم خاطرات پاره‌ای از اعضای آن.»

«در کنار سرگذشت مکی‌نژاد و پیشینه خانوادگی او در اراک که در جای خود مهم و ارزشمند است، یکی از ویژگی‌های اصلی این نوشته، روایت صاحب خاطرات از چگونگی سازماندهی اعتصاب دانشجویان دانشکده فنی در سال 1314 است. این اعتصاب از مهم‌ترین اقداماتی بود که بر اساس اندیشه‌ها و تاثیرات دکتر آرانی انجام شد. مکی‌نژاد سازمان‌دهنده اصلی این اعتصاب بود. از دیگر بخش‌‌های مهم این خاطرات و یادداشت‌ها، مطالب مربوط به تحولات زندان و سرگذشت زندانیان آن دوره است. همچنین می‌توان به خاطرات پراکنده وی از ایام زندان و دیگر زندانی‌های آن دوره اشاره کرد...»

«مهندس تقی مکی‌نژاد» در سال 1312 با مجله «دنیا» و دکتر تقی آرانی آشنا شد و به مجالس هفتگی او راه یافت. آشنایی با آرانی زندگی او را دچار تلاطم روحی شدیدی کرد. او در این نشست‌ها با انور خامه‌ای، ایرج اسکندری و شهیدزاده آشنا شد. پس از تصمیم دولت وقت برای تاسیس دانشکده فنی در سال 1313 به اتفاق انور خامه‌ای جزء دانشجویان پذیرفته شده در نخستین دوره آن دانشکده شد. پیش از این دولت هر سال 100 نفر از بهترین دانش‌آموزان را از طریق آزمون انتخاب و برای ادامه تحصیلات به اروپا می‌فرستاد. مهم‌ترین فعالیت حزبی او تا آن زمان در اعتصاب دانشکده فنی در سال تحصیلی 1315- 1314 شمسی اتفاق افتاد. تقی مکی‌نژاد در یادداشت‌هایش درباره سرانجام اعتصاب در دانشکده فنی چنین می‌نویسد: «... با راهنمایی کامبخش و دکتر آرانی، محرک و سازماندهی اعتصاب دانشکده فنی در سال 1314 با من بود که پس از یک هفته ختم اعتصاب اعلام و وزیر فرهنگ وقت مرحوم علی اصغر حکمت کلیه خواسته‌های ما را قبول و به مورد اجرا گذاشت.»

تقی مکی‌نژاد از نسل متفکرانی بود که در پهنه مبارزات سیاسی و اجتماعی در دوران رضاخان با پیشینه‌ای مذهبی به گروه 53 نفر پیوست و همانند اغلب افراد گروه، آشنایی با دکتر تقی آرانی، تغییرات شدید روحی و شخصیتی در او به وجود آورد. عامل اصلی این تغییر مجله «دنیا»ی ارانی بود. مکی نژاد شب‌های دوشنبه در نشست‌هایی که در منزل دکتر ارانی برپا می‌شد، شرکت می‌کرد. در این نشست‌ها ارانی، مطالبی را که در مجله دنیا منتشر می‌شد برای حاضران توجیه و تفسیر می‌کرد.

وی به همراه سایر اعضای گروه 53 نفر به زندان شهربانی افتاد و به پنج سال زندان محکوم شد. او پس از آزادی از زندان در جلسه تشکیل حزب توده ایران که در منزل سلیمان میرزا اسکندری تشکیل شد، شرکت کرد و به عضویت کمیسیون تشکیلات انتخاب درآمد. او با مراجعه دوباره به دانشکده فنی، دانشنامه مهندسی معدن را دریافت کرد و پس از استخدام در اداره راه آهن برای تحقیق در امور راه آهن به فرانسه اعزام شد. پس از بازگشت از فرانسه و با آگاهی از وضعیت انشعابیون حزب توده از عضویت در حزب کناره‌گیری کرد و به‌رغم فشارهایی که از طرف حزب بر او وارد شد، مجددا هیچ‌گاه به انجام فعالیت‌های حزبی در آنجا رغبتی نشان نداد.

چاپ نخست کتاب «خاطرات روزگار سرکشی (گوشه‌هایی از زندگی تقی مکی‌نژاد یکی از اعضاء گروه پنجاه و سه نفر و فعالان حزب توده ایران)» نوشته یوسف نیک‌فام، در 212 صفحه از سوی انتشارات پردیس دانش چاپ و منتشر شده است.

«اندیشه اجتماعی متفکران مسلمان (از فارابی تا ابن خلدون)»

کتاب «اندیشه اجتماعی متفکران مسلمان (از فارابی تا ابن خلدون)» تالیف تقی آزاد ارمکی از سوی انتشارات سروش منتشر و روانه بازار نشر شد.

تاریخ تفکر اجتماعی در اسلام و اندیشه اجتماعی متفکران مسلمان، دو مقوله‌ای است که با تحقیق در آنها می‌توان نظام فکری امت اسلامی را در دو سطح «جامعه» و «نخبگان» تصویر کرد. با آنکه زمینه پیدایش تفکر جامعه‌شناختی در سرزمین‌های اسلامی پیش از سرزمین غرب فراهم بوده است، اما اندیشه اجتماعی در اسلام کمتر به صورت نظام‌مند مطرح شده است.

کتاب «اندیشه اجتماعی متفکران مسلمان (از فارابی تا ابن خلدون)» با هدف رفع این نقص تالیف شده و مولف در آن کوشیده است تا مبانی و اصول اندیشه متفکران مسلمان را از چند طریق و از دل آثار به جامانده از آن متفکران نظام دهد.

تاریخ‌نگاری در نزد مسلمانان، روش‌های تحقیق متفکران مسلمان و بررسی فرهنگی آنها (سفرنامه‌ها و مطالعات فرهنگی) از جمله آن طرق هستند. اندیشه‌های اجتماعی ابونصر فارابی و ابوریحان بیرونی و امام محمد غزالی و ابن خلدون نیز، که نماینده متفکران مسلمان در حوزه اندیشه اجتماعی‌اند، در این کتاب نقد و تفسیر شده است.

دو عنوان «تاریخ تفکر اجتماعی در اسلام» و «اندیشه اجتماعی متفکران مسلمان» در سال‌های پس از پیروزی انقلاب اسلامی جزو واحدهای درسی دوره‌های لیسانس و فوق لیسانس رشته علوم اجتماعی قرار گرفته است. در نخستین گام این سوال مطرح می‌شود که آیا این عناوین درسی به اعتبار خاص اجتماعی و در چارچوب یافتن مناسب‌ترین راه حل‌ها برای مسایل اجتماعی کشورمان موضوعیت دارند؟ و اینکه بدون ملاحظه شرایط خاص پس از انقلاب اسلامی در ایران، همچنان به لحاظ نظری و علمی جایگاهی برای این مباحث وجود داشته است؟

این کتاب برای پاسخ‌گویی به دو سوال فوق تنظیم شده است. ابتدا در این کتاب سعی شده است، ضرورت‌های پرداختن به این موضوع و دیدگاه‌های مطرح در این زمینه بیان شوند و سپس ضعف و قوت‌ها و تنگناهای موجود در اندیشه متفکران مسلمان مورد بررسی قرار گیرند. در ادامه اصول، ویژگی‌ها و مشخصات اندیشه اجتماعی مسلمانان ارائه شده و در پایان آراء و نظریات بعضی از متفکران مسلمان در دوره گذشته از قبیل فارابی، بیرونی، مسعودی، ابن بطوطه، غزالی طوسی و ابن خلدون بیان شده است.

کتاب «اندیشه اجتماعی متفکران مسلمان» در 10 فصل تدوین شده است که عبارتند از: ضرورت طرح اندیشه اجتماعی مسلمانان، زمینه‌های شکل‌گیری تفکر اجتماعی در تمدن اسلامی، مبانی و اصول اندیشه متفکران مسلمان، تاریخ‌نگاری در نزد مسلمانان، روش‌های تحقیق متفکران مسلمان، بررسی‌های فرهنگی متفکران مسلمان، اندیشه اجتماعی ابونصر فارابی، اندیشه اجتماعی ابوریحان بیرونی، اندیشه اجتماعی امام محمد غزالی و اندیشه اجتماعی ابن خلدون.

چاپ پنجم کتاب «اندیشه اجتماعی متفکران مسلمان(از فارابی تا ابن خلدون)» در 328 صفحه با شمارگان یک‌هزار نسخه و بهای 15 هزار و 500 تومان از سوی انتشارات سروش منتشر و روانه بازار نشر شده است.