اهمیت تاریخ شفاهی در پژوهش های محلی

ابوالفضل حسن آبادی[*]

(پیش درآمدی بر تأسیس مرکز تاریخ شفاهی خلیج فارس )

چکیده

تاریخ شفاهی به عنوان یک روش تحقیق با ارزش در حوزه جمع آوری و مستند سازی اطلاعات شفاهی در حوزه یک منطقه جغرافیایی ، مورد توجه حوزه های مختلف پژوهشی قرار گرفته است. در این مقاله ضمن پرداختن به اهمیت تاریخ شفاهی و جایگاه آن در انجام پژوهش های تاریخ محلی به وجوه اهمیت اطلاعاتی که می توان در ذیل پژوهش های منطقه ای جمع آوری نمود  مانند آداب ورسوم ، قومیت ها و گروه های نژادی و مهاجران پرداخته و در انتها با استفاده از مباحث انجام شده به اهمیت تأسیس مرکز تاریخ شفاهی خلیج فارس می پردازیم و مسائلی که در زمینه آن مطرح می باشد را به طور اختصار توضیح خواهیم داد .

کلید واژه ها : خلیج فارس-تاریخ شفاهی – تاریخ محلی – پژوهش های منطقه ای  

مقدمه

تاریخ امروزه جنبه های موضوعی ، احساسی ، تجربی زندگی اجتماعی و تعامل انسانی را در بر می گیرد و استفاده از رهیافت های تاریخی ما را در شناخت جوامع را در شناخت گذشته ایشان یاری داده و تک تک اعضای آن را قادر می سازد تا تصورات و برداشت های شخصی خود را در یک تصویر بزرگتر تاریخی جای دهند ¹. مطالعه جوامع کوچک ، واحدهای رقابتی ، گروه های منطقه ای ، طبقات اجتماعی .......همه در زمره موضوعاتی است که می تواند در تاریخ یک منطقه مورد توجه قرار گیرد ². یکی از مسائل مهم در بژوهش های منطقه ای علاقه مردم به گذشته خود و تعلق خاطر نسبت به محیط و داشتن حس نوستالوژی نسبت به آن است که در اشتراک حس محل با منطقه وسپس ملی می باشد³ . برقراری ارتباط بین محققان و این فاکتورهاست در پژوهش های محلی از اهمیت زیادی برخوردار است زیرا در تاریخ محل یک منطقه محقق ممکن است با بسیاری از موضوعات برخورد نماید که حتی قابلیت باورکردن نیز ندارد و در حد یافته های فرهنگ همان منطقه قرار دارد و در جای دیگر ثبت نشده است این یافته ها هر چند از نظر تاریخی در شمار اسناد معتبر محسوب نمی شود اما ارتباط بیچیده بین روح انسانی ، شخصیت فردی  و جایگاه اجتماعی محسوب می گردد⁴ و فرد را در رسیدن به رضایت شخصی و یورش به بیداری تاریخی یاری می دهد که راه مشارکت تاریخی در گذشته را برای فهم حال و درک آینده فراهم می کند⁵ و زمینه فراهم سازی حسی هویت مشترک را در جمع فراهم می نماید⁶. اهمیت بررسی پژوهش های محلی از آن روست که در زمینه فراهم سازی منابع و بازنویسی تاریخی ، مورخان صرفاً برای رسیدن به رهیافت های تاریخی و بازسازی حوادث گذشته از تاریخ نگاری رسمی و آکادمیک استفاده نمی کنند⁷ و نوع غیر رسمی از منابع را که معمولاً در تواریخ رسمی دیده نشده و کمتر به چشم می آیند را نیز مورد توجه قرار می دهند ⁸ .افکار ، دیدگاه ها و عقایدی که تأثیر مهمی در ساختار سازی ، بازآفرینی اجتماعی و شخصیت دهی منطقه ای دارد ⁹. در این مقاله به ماهیت تاریخ شفاهی به عنوان یکی از ابزارهای مهم پژوهشی و ارائه ابعاد مختلف پژوهشی آن پرداخته خواهد شد و در ادامه ارتباط تاریخی با تاریخ محلی و اهمیت آن در پژوهشهای محلی مورد بررسی قرار خواهد گرفت و در انتها با توجه به مبانی ارائه شده در مقاله بحثی مجزا تحت عنوان مرکز تاریخ شفاهی خلیج فارس و کاربردهای منطقه ای آن مورد بررسی قرار خواهد گرفت .    

تاریخ شفاهی چیست ؟

تاریخ شفاهی¹⁰ به عنوان روش جدیدپژوهشی و میان رشته ای ¹¹در سده اخیر مورد توجه قرار گرفت و خصوصاً بعد از اختراع ضبط و صوت وارد مرحله تازه ای شد¹² و امروزه صدها مؤ سسه انجمن در این زمینه مشغول به فعالیت می باشند ¹³که از استانداردهای وچهارچوب های خاصی پیروی می کند¹⁴ . در چند دهه گذشته هیچ روش پژوهشی مانند تاریخ شفاهی از طرق گوناگون و در زمینه های مختلف مورد استفاده مورخان در پژوهش های مختلف قرار نگرفته و خصوصاً ابزار مهمی برای مورخان عمومی است خصوصاً از دهه 1960 مورد استفاده محققان قرار گرفته است¹⁵ .تاریخ شفاهی جمع آوری تواریخ زندگی افراد در متن فعالیت ها و موقعیت های تاریخی می باشد که در گذشته اتفاق افتاده است و در واقع اطلاع جزیی از حوادثی است که در محیط اجتماعی جامعه احاطه شده وفعالیت های آن را پوشانده است ¹⁶. تاریخ شفاهی به عنوان یک عامل مهم در میراث اجتماعی در جامعه مورد توجه قرار گرفته و خصوصاً با ثبت خاطرات افراد نقش آن ها را در جامعه مورد بررسی قرارمی  دهد ¹⁷. الکساندر پرتلی معتقد است که تاریخ شفاهی نه تنها به ما می گوید که مردم چه کار کرده اند بلکه چه کاری می خواهند انجام دهند آن چه که آن ها به انجام آن اعتقاد داشته اند و آن چه که اکنون فکر می کنند که باید انجام دهند¹⁸. مردمی که در لایه های زیرین جامعه معمولاً نادیده گرفته می شوند و نقشی در ساختار تاریخ رسمی جامعه ندارند¹⁹ و به آن ها کمک می کند تا درک صحیح از گذشته داشته باشند و آینده را فراروی مخاطبان می گذارد²⁰. پل تامسون²¹ تاریخ شفاهی را از منظر گفت وگو افراد یک جامعه با محیط می داند که می تواند در زمینه های مختلفی صورت پذیرد²² . از این منظر شمول در برگیری زمینه های کاری تاریخ شفاهی زمینه های متنوعی مانند اقلیت های نژادی ، مهاجران قومی و ....... در بر می گیرد²³ . و تاریخ شفاهی به عنوان ابزار مهمی در علوم اجتماعی خصوصاً جامعه شناسی و مردم شناسی مورد استفاده قرار گرفته²⁴ و دادن فرصت به افکار خاص و بعضاً ناتوان از نظر فرهنگی ، اقتصادی و سیاسی برای باقی گذاشتن ردی از خود می باشد²⁵ . در مجموع تاریخ شفاهی به افراد اجازه می دهد تا در شرح تاریخی نقش داشته باشند و ارتباط بین مکان های مختلف یا زمینه های متفاوتی یا وجوه متمایزی از زندگی می باشد که ورود افراد را به عنوان مدخلی برای تاریخ تسهیل کرده²⁶ و در یک رهیافت ساختاری فردی و اجتماعی ضمن تحریک آنان به مشارکت در تاریخشان ، ضمانت حضور در این کار را نیز می دهد²⁷ .    

تاریخ شفاهی  ، تاریخ محلی و پژوهش های منطقه ای

در بررسی تاریخ شفاهی محلی یک منطقه موضوعات زیادی می تواند مورد بررسی قرار گیرد مانند این که چه مردمی به آن جا رفته اند ، سن توزیع سن چه مقدار است ، ملیتشان چیست ؟ نژاد چه می باشد ، امورات دینی چگونه است و شخصیت  و رفتارهای این افراد چه می باشد ، اشتغالات فکری ، حمل و نقل عمومی ، مالیات و ..... از دیگر موضوعات می باشد²⁸ . تاریخ محلی تنها حوادث ساده که در یک محل خاص اتفاق افتاده نیست ، تاریخ هر محله ای بافته شده در زمان می باشد بوسیله مردمی که در یک منطقه ساکن هستند و با تاریخ بزرگتری یعنی ملی مرتبط می شود²⁹ . تاریخ محلی از گذشته های دور با ما بوده ، در زمان های مختلف انجام شده و محملی برای اهداف گوناگون است که گاهی با اضافه و حس تفاخر نسبت به گذشته می آمیزد³⁰ و رهیافتی برای جستجوی زمینه های تاریخی و مأمنی برای آماتورهایی است که مانند مخاطبانشان از تنوع برخوردار هستند³¹ . تاریخ محلی در بی کسب اطلاعات متفاوتی از منابع با کاربرد محلی می باشد و به محققان احساس نزدیکی بیشتری نسبت به گذشته می دهد و می تواند تأثیر زندگی افراد در جامعه و اثرات متقابل آن را منتقل کند³² در تاریخ محلی هر سنگ ، خیابان ، یا کوچه داستانی دارد که احتمالاً هیچ گاه در تاریخ رسمی دیده نمی شوند و خصوصاً اطلاعاتی که جمع آوری آن ها قابلیت به آمار در آوردن تاریخ داشته³³ و بازشناسی تاریخ یک محل را ممکن می سازدرا فراهم می سازد³⁴ . تاریخ محلی می تواند با درک صحیح از خانواده ،طبقه ، گروه های قومی و نژادی و...درک صحیح تری از تاریخ عمومی یک جامعه را فراهم کرده و راه را برای مشارکت در تاریخ ملی فراهم می سازد³⁵ . تاریخ محلی اسناد منابعی را از لابلای اجزاء یک جامعه جمع آوری کند که محقق نمی تواند آن ها درکلیت موضوع ببیند³⁶ . انجام پژوهش های مشترک میان رشته ای امری متدوال در دنیای امروز می باشد و از رشته هایی مانند باستانشناسی³⁷ ،معماری³⁸ ، تاریخ آداب ورسوم³⁹، مردم شناسی⁴⁰ ، جامعه شناسی⁴¹ قوم نگاری ⁴² ممکن است در یک پروژه مشترک بر روی یک منطقه به تحقیق بپردازند⁴³ . اصطلاحاتی مانند تاریخ محلی ، تاریخ عمومی ، تاریخ منطقه ای و تاریخ ملی در زمره مصادیقی هستند که معمولاً  زمینه برای مطالعات تاریخی فراهم می کند اما سؤال این جاست که چه ارتباطی بین آن ها و تاریخ شفاهی وجود دارد⁴⁴ . در انجام یک پروژه تاریخ محلی مجموعه ای از روایات محلی ، عکس و اسناد ، حوادث و رفتارهای اجتماعی ، دیدگاههای فردی، سنت های شفاهی ، ارتباطات تجاری ، گروه های محلی ، فعالیت های روزانه که بر شخصیت و هویت یک منطقه تأثیر دارد در واقع زمانی که صحبت از تاریخ یک محل می شود بررسی تمامی موضوعات مرتبط با آن جا است که می تواند تأثیر زیادی بر افراد داشته باشد⁴⁵ . از این دیدگاه در این جا به ارتباط بین تاریخ شفاهی و تاریخ محلی و چگونگی تعاملات آن ها خواهیم پرداخت تا مشخص شود که چگونه تاریخ شفاهی می تواند در جمع آوری ثبت ، ضبط ، بازشناسی هویت تاریخی یک منطقه ای تأثیر داشته باشد . مهم ترین مسائلی را که می توان در همین راستا در یک منطقه می توان مورد بررسی قرار داد و تاریخ شفاهی نقش بسزایی در سامانه اطلاعات مرتبط با آن دارد را می توان به عناوین ذیل تقسیم بندی نمود .      

تاریخ شفاهی ، تاریخ محلی و آداب و رسوم و سنت های شفاهی

در یک پروژه محلی امکان دارد حجم وسیعی از اطلاعات درباره رفتارهای اجتماعی ، دیدگاه های شخصی و سنت های شفاهی جمع آوری گردد در واقع فلکوریست ها در یک منطقه به مسائلی توجه می کنند که در زمره مسائل آداب و رسوم کمتر مورد توجه مورخان رسمی قرار می گیرد ،جشن ها ، شادی ، غم ، مریض ها ، رنجها و حوادثی مرتبط با آن در زمره این مسائل هستند⁴⁶ . تواریخ محلی از تعداد زیاد داستان و سنت های شفاهی تشکیل شده که فلکوریت ها در کشور ارتباطات بین آنها فعالیت می کنند⁴⁷ . منابع شفاهی سنتی ارتباط مستقیمی با تاریخ محلی ها دارد ارزش کلمات جمع شده تاریخ شفاهی که در زمینه آداب و رسوم تهیه شده باشد تأثیر مهمی می تواند در محلی سازی افکار و تفکرات محل و ارتباط منطقه ای آن دارد⁴⁸ . هارون معتقد است که در جوامع مدرن امروز ارتباط بین زندگی و محیط ادرا تاریخی وجود ندارد که یکی از علل آن نقص در سنتهای شفاهی که خصوصاً در جوامع شرقی و یا سنتی نمود بیشتری دارد، می باشد و تاریخ شفاهی می تواند به عنوان ابزار مناسب جمع آوری تأثیر مهمی در جبران این کمبود داشته باشد⁴⁹ . و برای همین بسیاری از پروژه های تاریخ شفاهی در سالهای اخیر بر پایه سنت های شفاهی ، آداب ورسوم  بنا شده است⁵⁰ . انبوهی از روایت های سنتی ، مراسمات مذهبی و محلی ، زبانشناسی و گویشهای محلی ، .... دربر گرفته از جامعه محلی است که فلکوریست ها می توانند از طریق تاریخ شفاهی به بازیابی آن در یک منطقه بپردازند⁵¹ . برگرداندن زبان جوامع بی سواد و غیر تحصیلکرده از شفاهیات به نوشته ها و زبان علمی با مفاهیمی همه جانبه از درون جوامع و نه از نگاه بیرونی در زمره وظایف تاریخ شفاهی است که از طریق فلکوریست های آکادمیک عملی می شود ⁵². دور سون از فلکوریست های تاریخ شفاهی کار معتقد است که بین تاریخ شفاهی ، فلکور و تاریخ در بررسی تاریخ محلی یک منطقه، مسیر مشترکی در موضوعات متنوعی مانند افسانه ها ، داستان ها ، غم ، شادی ها ، تعصبات قومی وجود دارد⁵³ که با همکاری بین این دو گروه می توان احساس شخصی از تاریخ در جوامع متمدن را احیاء نموده و نقش مردم را در این فرایند برجسته نمود. ⁵⁴  در مجموع از تاریخ شفاهی به عنوان وسیله ای برای انتقال همه محتوای تاریخ استفاده نمود خصوصاً در بحث آداب و رسوم و سنت های شفاهی که با توجه به ماهیت شفاهی آن این انتقال راحت تر صورت می پذیرد⁵⁵ و فلکوریست ها می توانند با استفاده از شواهد شفاهی که منابع اصلی کار آن ها را تأمین می کند نقش ارزنده ای در تحقیقات منطقه ای به عهده داشته باشند⁵⁶ .

تاریخ شفاهی قومیت ها و نژادها

تاریخ شفاهی در بازیابی وشناسایی هویت قومیت ها و گروه ها گم شده تاریخی و شناساندن آن ها به جامعه به منظور فعال سازی نقش آن ها تأثیر زیادی دارد⁵⁷ . تاریخ شفاهی در ارتباط نزدیک با قوم نگاری فلکور ، زبانشناسی می باشد که معمولاً در بررسی تاریخ محلی یک منطقه در زمره موضوعات اصلی تحقیق محسوب می شود و تاریخ  شفاهی در زمینه جمع آوری اطلاعات ، ارتباط نزدیکی با متخصصان در زمینه ارتباط با متن جامعه داشته باشد⁵⁸ و در اکثر پروژه های تاریخ شفاهی مستند سازی گروه ها و قومیت ها محلی در زمره موضوعات اصلی تاریخ شفاهی می باشد⁵⁹ ، خصوصاً در مناطقی که در مسیر تردد اقوام و گروه ها بوده اند مسئله التقاط قومی و نژادی بسیار مهم می باشد . دیوید هنگنز درباره اهمیت تاریخ شفاهی و ارتباط آن با مردم شناسی معتقد است که ارتباط بین تاریخ شفاهیکاران با مردم مردم شناسان درباره زمینه های کاری و روش های تئوری مهم می باشد ⁶¹. پیدا کردن راهی برای مطالعه دقیق و شایسته تر در تاریخ اجتماعی و طبقات و ساختار های جامعه در جایی که روش های رسمی نمی تواند همه تاریخ را منتقل کند ضروری است ، زیرا تاریخنگاری های رسمی معمولاً در بررسی تواریخ قومی و گروهی بیشتر بر منابع رسمی یا حکومتی یا خاطرات رسمی⁶² تکیه دارند در حالی تاریخ شفاهی می تواند بر پایه خاطرات غیر رسمی⁶³ که از دامنه گسترده تری نسبت به گروه قبلی برخوردار می باشد، نقش مهمی در مستند سازی تاریخ محلی منطقه داشته باشد⁶⁴ . اطلاعات بدست آمده از راه مصاحبه های صوتی یا تصویری و مستند سازی استفاده عمومی طبقات و سطوح جامعه قرار گیرد .

تاریخ شفاهی و مهاجران

یکی دیگر از مسائلی که باعث اهمیت تاریخ محلی در منطقه و برجسته سازی نقش تاریخ شفاهی می شود مسئله مهاجران و اثرات آن بر جامعه می باشد⁶⁵ حضور مهاجران در جامعه بر گروه ها و طبقات اجتماعی و تعاملات بین گروه های اجتماعی و فعالیت های متفاوت آن تأثیر داشته و تفاوتهای نژادی یا قومی ،مذهبی ، فرهنگی بر ارتباط آن ها با جامعه فعلی و آینده اثر دارد⁶⁶ . استفاده از تاریخ شفاهی در بررسی جوامع مهاجر این امکان را به آن ها می دهد که پیچیدگی عقاید درگذشته را باسایر تجربیاتی که منابع شفاهی را جمع آوری می کنند ، ساده یا حال نماییم ⁶⁷. تاریخ شفاهی تعدد ساختارهای فرهنگی را که در ارتباط بین فرهنگ های مختلف ایجاد می شود را از طریق ثبت و ضبط خاطرات در قالب صوت یا تصویر و یا متون کتبی به نمایش می گذارد⁶⁸. تاریخ شفاهی به مهاجران امکان می دهد تا به عنوان بازیگران تاریخی در ادامه زندگی خود در جامعه نقش فعالی داشته باشند و با نگه داشتن فرهنگ جامعه خود در محل جدید در بازسازی فرهنگی و اجتماعی خود اهتمام نمایند⁶⁹ .

یکی از مهاجران در یک بروژه تاریخ شفاهی می گوید 

(من موفق شدم تا تصویر منفی که جامعه به مردم منتسب کرده بود را بازسازی کنم و ارتباط نزدیکت ری با مادر ، خانواده و جامعه برقرار کنم . من در یک تعامل و مشارکت مجدد عقایدم را مورد بررسی قرار داده و توانستم تا درک مشخصی را در یک چهار چوب مثبت بازسازی کنم)⁷⁰ .در انجام پروژه های تاریخ شفاهی در حوزه مهاجرت اطلاعات با ارزش را می توان در حوزه های مختلف زبان شناسی ، اقتصادی ، سیاسی ، فرهنگی ، قومی و ...را بدست آورد که بعضاً بر سرنوشت جامعه مهاجرپذیر نیز ارتباط مستقیم دارد⁷¹ . زیرا ممکن است حتی در برگیرنده اختلافات مذهبی یا قومی و درگیری ها می باشد که سالها به طول انجامیده باشد⁷² . و در مجموع تاریخ شفاهی تسهیل زمینه های اطلاعاتی علاقه به تغییرات در جامعه از طریق هدایت علایق پژوهشی از اطراف مهاجران است که از رودرویی فرد با جامعه مسیر تعامل و همدلی ایجاد و اطمینان فردی و اجتماعی  را بوجود می آورد⁷³ .

مرکز تاریخ شفاهی خلیج فارس

منطقه خلیج فارس که شامل جزایر و شهرهای تاریخی می باشد از قدمت زیادی در تاریخ ایران برخوردار می باشد و به علت موقعیت سوق الجیشی خود از جهات سیاسی  ، فرهنگی ، اقتصادی ، اجتماعی و..... حائز اهمیت می باشد.بررسی تاریخچه این منطقه خصوصاً از دوره صفویه به بعد مبین این نکته است که در این منطقه همواره مورد مناقشه دولت ایران با دول خارجی بوده و از لحاظ تجاری و نظامی به علت دسترسی به آبهای آزاد و جزائر بزرگ و آباد ارزش داشته است . در زمینه اهمیت این منطقه کتب مختلف و خصوصاً همایش هایی⁷³ در قبل و بعد از انقلاب برگزار شده است .در دوره ای اهمیت نظامی آن بیشتر مورد توجه بوده و در حال حاضر به علت مناقشه نام خلیج فارس بین ایران و اعراب و ادعاهایی که در مورد آن وجود دارد و از اهمیت دو چندان از نظر فرهنگی برخوردار شده است . بررسی کتب منتشره ⁷⁵ و مقالات چاپ شده در این همایش ها چند نکته را مشخص می سازد .

1-      در قبل و اوائل انقلاب این منطقه بیشتر از نظر نظامی ، تجاری و اقتصادی مورد توجه بوده است .

2-      در حوزه مسائل اجتماعی و جامعه شناسی مقالات کمی آن هم در سال های اخیر به نگارش درآمده است .

3-      اکثر مقالاتی به نگارش درآمده در حوزه مسائل اجتماعی و جامعه شناسی از نظر قدمت تاریخی مورد توجه بوده و در مورد مسائل فعلی کمتر پرداخته شده است .

به نظر می رسد با توجه به اهمیت فعلی خلیج فارس از نظر سیاسی و فرهنگی کارهایی که تا کنون انجام شده و در یکی دو سال اخیرنیز شدت گرفته بیشتر از آن که جنبه کاربردی داشته باشد متأسفانه جنبه تئوری داشته است، هر چند نمی توان از اهمیت این موضوع از نظر تئوری گذشت اما واقعیت آن است که در زمان حال ما نیازمند از بالقوه به  بالفعل درآوردن پتانسیل های این منطقه می باشیم و تبدیل دانش به کاربری عملی برای رسیدن به اهداف عالی امری ضروری می باشد . با توجه به توضیحاتی که در مورد اهمیت کار تاریخ محلی و کاربرد تاریخ شفاهی در آن در قسمت های قبلی داده شد وجود مرکزی برای ایجاد نگاهی نو به یک مقوله فرهنگ و اجتماع و جمع آوری اطلاعات امروز از منطقه ضروری است در مورد تأسیس این مرکز چند مسئله اهمیت دارد.

1-      مهم ترین مسئله در ایجاد این مرکز متولی کار می باشد . بررسی مراکز تاریخ شفاهی در دنیا نشان می دهد که این مراکز تا زیر مجموعه دانشگاه ها ، مراکز فرهنگی ایجاد شده اند⁷⁶ در این مورد دانشگاه آزاد یا دولتی و یا مراکز ایرانشناسی یا همه با هم در زیر مجموعه یک هئیت متولی تأسیس این مرکز شوند .

2-      هدف و چشم انداز

منطقه خلیج فارس از جهات زیادی واجد ارزش بررسی می باشد اما اولویت های انجام کار با توجه به پتانسیل های منطقه را می توان  به اشکال ذیل دسته بندی نمود

الف) آداب ورسوم : این مسئله از اهمیت زیادی در تحقیقات منطقه ای برخوردار است زیرا بسیاری از آداب ورسوم در قالب مراسمات مذهبی ، عزا ، عروسی ، افسانه ها و اسطوره ها ، هیچ گاه ثبت و ضبط نمی شوند و به علت ماهیت شفاهی خود و ویژگی های افراد دارنده اطلاعات در گذر زمان از بین می روند انجام تحقیقات گسترده در این زمینه خصوصاً از نظر نشان دادن غنای فرهنگی نسبت به کشورهای منطقه و فراهم آوردی منابع اولیه برای محققان باید کشورها از اولویت زیادی برخوردار می باشد .

ب) مردم شناسی و قومیت ها : خلیج فارس به علت موقعیت جغرافیایی خود مسیر گذر اقوام مختلف در طول تاریخ بوده است این التقاط قومی باعث مهاجرت از سایر جا ها و شکل گیری نسل های جدید از آن شده است امروزه در این منطقه شاهد و جود اقوام و نژادهای مختلف با فرهنگ های گوناگون هستیم که بعضاً اشتراکات فرهنگی و قومی نیز با کشورهای همسایه نیز دارند و ابزار خوبی برای برقراری ارتباطات فرهنگی می باشد.

ب ) اهمیت اقتصادی و تجاری : وجود بنادر تاریخی در این منطقه نشان دهنده آن است که از گذشته یکی از مسیرهای اصلی تجارت بوده است جمع اوری اطلاعات اقتصادی منطقه ، نحوه معیشت و ارتباطات اقتصادی مؤسسات و بنگاه های اقتصادی و گسترش آن ها با سایر جاها می تواند محمل فوری برای جمع آوری اطلاعات شفاهی در تحقیقات باشد .

ت ) اهمیت سیاسی و نظامی : این منطقه از گذشته مورد توجه قدرت های بزرگ به عنوان مدخلی برای ورود نظامی به ایران بوده است وضعیت در زمان جنگ و .... در این زمینه نیز می توان اطلاعاتی را جمع آوری نمود .

علاوه بر موارد ذکر شده در زمینه های مختلف دیگری مانند رجال و بزرگان منطقه ، آثار تاریخی ، شکل گیری مؤسسات اداری ، تبعیدی ها ، حضور خارجیان و ..... نیز اطلاعات ارزشمندی را جستجو نمود .

 مکان : تخصیص مکانی مجزا که از لحاظ جا و قابلیت مانور داخلی خصوصاً تبلیغات خارجی را داشته و نگهداری منابع و دسترسی محقق باشد ضروری است .

امکانات : تاریخ شفاهی هرچند ابزار بیشتری در اختیار آن باشد از کارآمدی بیشتری برخوردار می باشد وجود ضبط بیاده سازی ، ضبط مصاحبه و دوربین فیلم برداری ضروری است .

نیرو : تاریخ شفاهی به علت ماهیتی که دارد افراد با رشته های گوناگون می تواند فعالیت کنند اما نیروهایی که در حوزه تاریخ ، علوم اجتماعی و جامعه شناسی هستند ، بیشتر می توانند مفید باشند .

آرشیو : مرحله بعد از مصاحبه و جمع آوری اطلاعات که شامل پیاده سازی ، بازشنوایی ، نمایه سازی و ورود اطلاعات به مستقیم می باشد نیز از اهمیت برخوردار است و برای آماده سازی منابع و نگهداری استاندارد و تسهیل دسترسی محققان باید و مستقیماً انجام شود.  نکته ای که در پایان این باید یادآوری نمود انجام علمی مصاحبه های تاریخ شفاهی و استاندارد نمودن کلیه مراحل کاری برای استفاده بهتر در آینده می باشد .

نکته ای در بایان این مقاله باید مجدداً یادآوری نمود اهمیت انجام اقدامات عملی در حوزه فرهنگ می باشد . باید عزمی را که در سالیان اخیر برای مسئله خلیج فارس ایجاد شده را جزم نموده و با استفاده از راهکارهای علمی بیشینه غنی تاریخی و فرهنگی این منطقه را به جهانیان و خصوصاً کشورهای منطقه اثبات نمود و زمینه انجام تحقیقات بیشتر را در این حوزه با گردآوری منابع شفاهی و تسهیل دسترسی محققان فراهم نمود .

ارزیابی نهایی

با توجه به کلیه مطالبی که در حوزه تاریخ محلی ، پژوهش های منطقه ای و اهمیت تاریخ شفاهی گفته شده و می توان عناوین ذیل را برجسته نمود .

       جایگاه پژوهش های منطقه ای در ساختار سیاسی ، اجتماعی و .... یک حوزه

       اهمیت تاریخ محلی در پژوهش های منطقه ای و موضوعات مرتبط با آن

       جایگاه تاریخ شفاهی به عنوان ابزار سودمند در حوزه تحقیقات تاریخ محلی

       ابعاد مختلف اهمیت تاریخ شفاهی در حوزه موضوع گرایی محلی

        اهمیت تئوری اطلاعات شفاهی جمع شده در حوزه تحقیقات تاریخی و اجتماعی

       کاربرد عملی و تحقیقی منابع شفاهی در حوزه موضوعات تاریخ محلی

    ارتباط بین تاریخ مردمی با تاریخ عمومی در محل تاریخ شهری   

   ارتباط بین خاطرات فردی و جمعی با تاریخ آگاهانه گروهی.   

   تعامل بین جوامع مهاجر با جوامع مهاجرپذیر در مشارکت در زمینه‌های مختلف.

   بازسازی مفهومی حوادث گذشته به منظور پر رنگ کردن شاخصه‌های جمعی.

   کمک در فهم و شناسایی موقعیت‌های گوناگون در برنامه ریزی بر آینده جمعی.

      ایجاد تحرک و پویایی اجتماعی با استفاده از تجربه و تحلیل اطلاعات جمعی

   قابلیت برقراری ارتباط بین نسل های تاریخی.

   ماندگارسازی نشانه‌های فرهنگی در میان نسل ها.

  مستندسازی کلیه فعالیت های شهری در حافظه تاریخی برای آینده.

  بسترسازی برای بروز و ظهور گروه ها و سازمان های غیردولتی.

     فراهم آوری انگیزه‌های شخصی و جمعی در ثبت و نگهداری تواریخ خانوادگی

پی نوشت ها:

1- Laurie R. Serikaku, Oral History in Ethnic community" Oral History Review, Vol 17. No 1,p87, 1989.

2- David A. Gerber local and Community History: Some Cautionary Remarks on Idea whose time has Returned "History teacher, vol 3, No 1, p.9.1979.

3- Evangles Gr. Ardilcos,"Going to the Field through Local Authority" Oral History x1 th international Oral History Conference, International Oral History Association in Collaboration with Department of History Boqazici University Istanbul ,p.295.2000

4- Larry Danielson" The Folklorist, the Oral Historian, and Local History"

The Oral History Review, Vol. 8,p65, 1980

5- Ibid,72

6- Reymond Willams,AVocabulary of Modern,Oxford University Press,p.16

7- Charles W. Joyner"Oral History as Communicative Event: A Folkloristic Perspective, The Oral History Review, Vol. 7,p48, 1979

8- Tamara Harven "the Search for Generational Memory" Tribal Rites in Industerial Society, P,245 , (fall 1978)

9- Royna Gavrilova"Times in Oral Narratives" Oral History x1 th international Oral History Conference, International Oral History Association in Collaboration with Department of History Boqazici University Istanbul ,p.451.2000

10 Oral History

11- Interdisciplinarity

12-برای اطلاع بیشتر نگاه کنید به  ابوالفضل حسن‌آبادی، تاریخ شفاهی در ایران،مشهد، سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکزاسناد آستان قدس رضوی،1385

13- ابوالفضل حسن‌آبادی"معرفی مراکز و انجمن های تاریخ شفاهی در دنیا"دفتر اسناد، مشهد، سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکزاسناد آستان قدس رضوی،1385

14- ابوالفضل حسن‌آبادی" استانداردهای جهانی تاریخ شفاهی "گنجینه اسناد شماره 55،1383

15- Louis M. Star"Oral History"Encyclopedia of  library and Information Science,NewYork:Macel Delken.Inc.pp448-451,1971

از مهم ترین مراکز تاریخ شفاهی که هم اکنون در ایران فعالیت می‌کنند می‌توان به سازمان اسناد ملی ایران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، دفتر ادبیات انقلاب اسلامی، مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران و سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی را نام برد. برای اطلاع بیشتر در مورد این مراکز نک به: ابوالفضل حسن‌آبادی، تاریخ‌ شفاهی در ایران، 12 ـ 16.

16- Tamara Harven "the Search for Generational Memory"p.243

17- Ibid,247

18- Allessandro Portelli, "what makes oral history different" Index oral History Reader,ed. Robert Perks and Alistar Thompson (New York  Routledge, p.68.1988.

19- will K Baum,Oral History for Local Historical Socity Nashvill , P.25.1970

20- The Oral History Reader By Robert perks and Alistar Thompson, second Edition, London, Routhadge, p. 32, 2006

21 - Paul Thompson

22- Alen Wider"Oral Testimony as Oral History" p.25

23-  - Ronald J. Gerele, Interviewed by studs Tarkel, "Its Not the song, It’s the singing: panel Discussion on oral History "Ronald J. Gerele Envelopes of Sounds the Art of Oral History znded chicagos precedent publishing, 1985, 87

24- Peter Frielander “Theory Method and Oral History” David K.Dunway, the Interdisciplinarity of Oral History, in Oral History An Interdisciplinarity Antholoyy, Edited by David K.Dunway and willa K. Baum, Second Edition, Altamira press, 1996, p53

25- popular Memory Group, popular Memory : theory, politics, Method, come in Oral History Reader, p45

26- The Oral History Reader By Robert perks and Alistar Thompson, second Edition, London, Routhadge, 2006, p. 32

27- - Paul Thompson,Voice of the Past ,Oral History (New York, Oxford University pressp15, 1978

28-Constance Mclauglin Gree,Changes in community”The challenge of local history”(Albany,NY:the state education department office of stste history.1968),16-26

29- Maurice P.Moffatt and Stephen G.Rich "Place of local history in Modern Education" educational society,vol.26(octobr1952).p79

30- Carol Kammen, On Doing Local History (American Association for State and Local History Book Series) Published by Rowman Altamira, p11 2003,

31- Ibid,p.13

32- Raphael Samuel"Local history and Oral History"History Workshop,No1,p192,1976

33- Demographic History

34- Raphael Samuel"Local history and Oral History"History Workshop,p195

35- David A. Gerber"Local and Community History:Some Cautionary Remarkes on an Idea Whose time has returned"The History Teacher,vol13,p.124.1979

36- Raphael Samuel"Local history and Oral History"History Workshop,No1,p199,1976

37- Archealogy

38- Architectuer

39- Folklore

40- Anthropology

41- Sociology

42- Ethnology

43- Marley Brown "the Use of Oral History and Documentary Sources in Historical Archealogy" Ethnography,Vol20,No4,p348,1973

44- Raymond Starr"The Role of Local History Course in  a Public Curriculum" The Public Historian,Vol9,No3,p81,1987

45- Larry Danielson" The Folklorist, the Oral Historian, and Local History"p.67

46- Ibid,p68

47- William Ives"The1913 Disaster Michigan Local Legend"Folklore ForumeVol3,p103,1920

48- Barbara T. Gates "Words Worths Use of Oral History" Folklore ,Vol85.N4,p257,1974

49- Laurie R. Serikaku, Oral History in Ethnic community"p.70

50- Charles W. Crawford" Oral History: The State of the Profession"

The Oral History Review, Vol. 2,p5 ,1974

51- Mody C. Botraight "The Family Sega As a Form of folklore" Come in Mody C.  Botraight ,Robert B. Down and John T. Flangen,The Family Sega and other Place,American Folklore Curbana Illinios University Press Press.p15,1958

52- Scholte Bob "The Literacy in Contemporary Anthropology" Critique of Anthropology,Volviii,p42

53- Richard M. Dorson "A Theory for American Folklore Review"American Folklore,Vol72,p197,1969

54- - Richard  M. Dorson "Local History and Folklore"Detroit Historical Society Bulletin,Vol18,p.148,1951

55- Paul Thompson, the voice of the past,p2

56- Larry Danielson" The Folklorist, the Oral Historian, and Local History" p.66

57- Darlen Richardson "Reconstructing a Community With Oral History" The Oral History Review, Vol29,No2,p99,2002

58- Dwyer Kevin,Morocan Dialogue,The John Hopkins University Press,Baltimore and London,p279

59- Linda Shopes "Oral History and the study of community : Problem – Paradoxes and Possibilities"p262

60- Micaela Di Leonardo "Oral History as Ethnographic Encounter"

Author(s):

The Oral History Review, Vol. 15, No. 1, Fieldwork in Oral History,p2.1987

61- Harold C. Conclin "Ethnography"International Encyclopedia of Social Science,New York :Macmillan,p293

62- Organized Memory

63- Unorganized Memory

64- Michael Frisch "The Memory of History"In a Shsred Authority:Essay On The Craft and Meaning of oral  and Public History,Albany  State University  of New York Press,p17,1990

65- ابوالفضل حسن آبادی ،نقش تاریخ شفاهی در تعامل جوامع مهاجر با مهاجر پذیر،تاریخ پژوهی

66- Michael Novak,The Rise of  the Unmeltable Ethnics:Plolitics and Cultural in  Seventies,New York ,p23,1972

67- Ronnie Munck and Bill Rolston" Oral History and Social Conflict: Belfast in the 1930s, The Oral History Review, Vol 13,p15, 1985

68- Marieta de Morales Ferreira " Migration and Memory" Oral History x1 th international Oral History Conference, International Oral History Association in Collaboration with Department of History Boqazici University Istanbul ,p.327.2000

 69- I bem "family life Histories" oral History Review, Vol14,p5, 1986

70- Ibid,p7

71-Warren D. Anderson"Oral History and Migrant Wage Labour :Sources Narrative Distortion" The Oral History Review,Vol28,NO2,p5,1985

-

72- Ronnie Munck and Bill Rolston" Oral History and Social Conflict: Belfast in the 1930s,p5

73- Warren D. Anderson"Oral History and Migrant Wage Labour :Sources Narrative Distortion" p.6

 74- از همایش های برگزار شده می توان به :

مجموعه مقالات دومین سمینار بررسی مسائل خلیج‌فارس ‎۲۹ آبان‌ـ اول آذر ماه ‎۶۸ مرکز مطالعات خلیج‌فارس.- تهران: وزارت امورخارجه، مؤسسه چاپ و انتشارات، ‎۱۳۷۲.

خلیج فارس پس از خروج نیروهای انگلیسی/ بقلم عباس مسعودی.- [ تهران]: موسسه اطلاعات، ‎۱۳۴۸.

مجموعه مقالات سمینار" بررسی مسائل خلیج فارس".- تهران: مرکز مطالعات خلیج فارس، دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی، ‎۱۳

مجموعه مقالات پنجمین سمینار خلیج فارس ‎۲۹ـ ‎۲۸ آذرماه ‎۱۳۷۳/ مرکز مطالعات خلیج فارس[ دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی].- تهران: وزارت امور خارجه، مؤسسه چاپ و انتشارات، ‎۱۳۷۴.

مجموعه مقالات پنجمین سمینار خلیج فارس ‎۲۹ـ ‎۲۸ آذرماه ‎۱۳۷۳/ مرکز مطالعات خلیج فارس[ دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی].- تهران: وزارت امور خارجه، مؤسسه چاپ و انتشارات، ‎۱۳۷۴.

مجموعه مقالات سومین سمینار بررسی مسائل خلیج‌فارس بهمن ماه ‎۱۳۶۹/ مرکز مطالعات خلیج فارس.- تهران: وزارت امور خارجه، مؤسسه چاپ و انتشارات، ‎۱۳۷۲.

خلاصه مقالات سومین سمینار خلیج فارس ‎۲ـ‎۱ بهمن ماه ‎۱۳۶۹/ دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی مرکز مطالعات خلیج فارس.- تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی، مرکز مطالعات خلیج فارس، ‎۱۳۶۹

مجموعه مقالات یازدهمین همایش بین‌المللی خلیج فارس( جایگاه خلیج فارس در مناسبات جدید جهانی) ( دی‌ماه ‎۱۳۷۹)/ [ برگزارکننده] مرکز مطالعات خلیج فارس، دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی ؛به کوشش مجتبی فردوسی‌پور.- تهران: وزارت امور خارجه، مرکز چاپ و انتشارات، ‎۱۳۸۰.

مجموعه مقالات دهمین همایش بین‌المللی خلیج فارس به سوی قرن بیست و یکم/ برگزارکننده مرکز مطالعات خلیج فارس. دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی ؛به کوشش مجتبی فردوسی‌پور.- تهران: وزارت امورخارجه، مرکز چاپ و انتشارات، ‎۱۳۸۰

سمینار بررسی مسائل خلیج‌فارس ‎۲۹ـ ‎۲۸ اردیبهشت ‎۱۳۶۷: خلاصه مقالات ارائه شده.- [ تهران]: وزارت امورخارجه، دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی، ‎۱۳۶۷.

مجموعه مقالات دوازدهمین همایش بین‌المللی خلیج فارس( خلیج فارس‌ـ آسیا در پرتو تحولات جدید جهانی)( اسفندماه ‎۱۳۸۰)/ [برگزارکننده] مرکز مطالعات خلیج فارس، دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی ؛به‌کوشش مجتبی فردوسی‌پور.- تهران: وزارت امور خارجه، مرکز چاپ و انتشارات، ‎۱۳۸۱.

خلاصه مقالات سیزدهمین همایش بین المللی خلیج فارس: خلیج فارس در پرتو دگرگونی های جهانی و تحولات منطقه‌ای (تهران، ۱۴ - ‎۱۳ اسفند ماه ‎۱۳۸۱)/ دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی.- [‎۱۳۸].

اشاره نمود؛  البته در سال های اخیر سمت و سوی همایش ها ی برگزار شده به سمت بررسی های مردم شناسی و تاریخ جغرافیا نیز گرایش پیدا کرده است مانند دو همایش برگزار شده توسط بنیاد ایرانشناسی در سال های 1386و1387 برگزار شده است.برای اطلاع بیشتر نگاه کنید به سایت.                                        

     http://www.iranology.org

75- از کتب منتشره می توان به:

سرزمین‌های شمالی پیرامون خلیج فارس و دریای عمان در صد سال پیش/ تالیف محمدعلی خان سدیدالسلطنه بندرعباسی؛ تحشیه و تعلیقات احمد اقتداری.- تهران: انتشارات جهان معاصر، ‎۱۳۷۱.

خلیج فارس/ اقبال یغمائی.- [ تهران]: اداره کل نگارش وزارت فرهنگ و هنر، ‎۱۳۵۲.

جغرافیای تاریخی خلیج و دریای پارس شامل سوابق تاریخی گذشته و کنونی.../ تالیف و نگارش عباس میریان.- خرم‌شهر

مجموعه اسناد تاریخی و نقشه‌های جغرافیائی خلیج فارس/ عباس سحاب ؛برگردان فارسی محمد کازرانی.- تهران: سحاب کتاب، ‎۱۳۶۴

وده ها اثر دیگر اشاره نمود.

76- ابوالفضل حسن آبادی،نقش دانشگاه ها در گسترش تاریخ شفاهی،مجموعه مقالات اولین همایش تاریخ شفاهی در ایران،سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران،تهران 1387،205-215