آموزش حرفه‌ای

تاریخ شفاهی با رویکرد فرهنگ عامه

تاریخ، گفت‌وگوی بی‌انتهای زمان حال و گذشته است و تاریخ شفاهی، مصاحبه فعال است و صرفاً خاطره شفاهی نیست. وقتی با یک نفر مصاحبه می‌کنیم، صرفاً تجارب شخصی او را نمی‌گیریم. اینجاست که مؤلفه‌های تفاوت خاطره شفاهی و تاریخ شفاهی مشخص می‌شود.

خاستگاه پرسش‌ها در مصاحبه تاریخ شفاهی

کم و بیش با این خواسته مواجه می‌شویم که برای مصاحبه نمونه سؤال معرفی کنید. حتی برخی تلاش‌ کرده‌اند تا چک‌لیستی از سؤال‌ها را برای مصاحبه تاریخ شفاهی تدارک ببینند. آیا می‌توان بانکی از سؤالات برای مصاحبه در تاریخ شفاهی ایجاد کرد؟

تاریخ شفاهی و توجه بیشتر به جزئیات

گاه فرقی میان تاریخ شفاهی و خاطرات شفاهی قائل نیستند و از روی سهو این دو را یکی می‌پندارند. حال آنکه خاطرات شفاهی زیر مجموعه تاریخ شفاهی تلقی می‌شود. پس خاطره شفاهی تاریخ شفاهی نیست، اما تاریخ شفاهی حتماً باید از خاطرت شفاهی استفاده کند.

کم‌توجهی به انواع بهره‌گیری از تاریخ شفاهی

هدف‌مند بودن مصاحبه، صوتی یا تصویری بودن، وجود عنصر مصاحبه‌کننده و مصاحبه‌شونده، اصول استاندارد در تاریخ ‌شفاهی‌اند. ممکن است در تولید اولیه تاریخ شفاهی استانداردها را رعایت کنیم، اما درباره استفاده از آن بسیار متفاوت عمل کنیم.

تاریخ شفاهی، نوعی سند است

یکی از سؤالات مورّخان تاریخ شفاهی آن است که: آیا در ثبت تاریخ شفاهی و تدوین متن آن نیاز به اسناد مکتوب و... وجود دارد یا خیر؟ مروری بر انواع اسناد و ماهیت تاریخ شفاهی می‌تواند پاسخ‌گوی این سؤال باشد.

اسناد و تاریخ‌ شفاهی، تعاملی دوسویه دارند

تاریخ شفاهی در روند پژوهش به یک سند تبدیل می‌شود و سند هم بر تاریخ شفاهی تأثیر می‌گذارد. اگر در تولید تاریخ شفاهی چارچوب‌های تحقیق رعایت و به راستی‌آزمایی پرداخته شود به یک منبع دست اول تاریخی دست پیدا می‌کنیم.

مهم‌ترین جلوه‌ اسناد در تاریخ شفاهی

با وقوع حوادث تاریخی خواه‌ناخواه اسنادی تولید می‌شود. این گزارش‌ها به‌ تاریخ شفاهی کمک خواهند کرد. باید توجه داشت که دقت داده‌های تاریخ شفاهی به دقت اسناد تولید شده نیست و با توجه به جایگاه راوی، کیفیت و کمیت داده‌ها متغیر است.

پرسش‌های مصاحبه تاریخ شفاهی-3

مصاحبه‌گر باید از رفتارشناسی بهره گیرد

اگر مصاحبه‌گر بتواند با فضای زندگی مصاحبه‌شونده ارتباط برقرار کند، سؤال‌های کاربردی مطرح می‌کند. وقتی مصاحبه‌گر با این پیش‌زمینه به سراغ راوی می‌رود می‌تواند با سؤالات چالشی، او را به دقت بیشتر در یادآوری خاطرات ترغیب کند.

پرسش‌های مصاحبه تاریخ شفاهی-2

مصاحبه، قلب تاریخ شفاهی است

مصاحبه‌گر برای رسیدن به سؤال‌های خوب باید کار مطالعاتی عمیق انجام دهد و دریابد دیگران در آن زمینه چه کرده‌اند و او می‌خواهد به چه چیز جدیدی برسد. باید با یافته‌های جدید پیش برود تا در یک فرایند مطلوب به نتیجه برسد.

پرسش‌های مصاحبه تاریخ شفاهی-1

مصاحبه قوی‌ به تحقیق گره خورده ‌است

همین که دو نفر با هم ارتباط کلامی برقرار می‌کنند، مکالمه شکل می‌گیرد. اما لزوماً این مکالمه به معنای مصاحبه نیست. بسیاری از گفت‌وگوهای تلفنی و گفت‌وگوهای روزمره میان مردم جنبه مکالمه دارد. مصاحبه در شکل ژورنالیستی و تاریخ شفاهی صورت می‌گیرد.
...
10
...
 

اسرار جنگ تحمیلی به روایت اسرای عراقی- 91

شما نمی‌دانید آن پسرک چه کرد و در مقابل آن ده نفر کماندوی ما چه حرکتی کرد ـ با اینکه تنها و غریب بود. برایتان گفتم که آن سرباز بیچاره به طرف پسرک نشانه رفت. پسرک دیگر گریه نمی‌کرد. او مردانه ایستاده بود و با چشمان باز به لوله تفنگی که به طرفش نشانه رفته بود نگاه می‌کرد. پس از لحظه‌ای سکوت صدای رگبار در بیابان طنین انداخت و گرد و خاک زیادی در اطراف پسرک به هوا برخاست. من به دقت ناظر این صحنه بودم. وقتی گرد و غبار فرو نشست پسرک هنوز سرپا ایستاده، خیره نگاه می‌کرد. از تعجب و حیرت کم مانده بود قلبم از کار بایستد. چطور چنین چیزی ممکن بود. پسرک ایستاده بود و با چشمان روشن و درشتش نگاه می‌کرد.