تماشای یک عملیات آبی- خاکی از آسمان
درباره حاشیه‌هایی که گاهی زیباتر از متن‌اند
در میان کتاب‌هایی که درباره عملیات بدر منتشر شده، «اسارت در هور: روایت دو خلبان از عملیات بدر» از جمله تازه‌ترین‌ها است که بر اساس تحقیقات موسسه روایت فتح نوشته شده و چاپ دوم آن به بیست‌وپنجمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران می‌رسد.
این کتاب در خلال ماجراهای نقل شده از دو خلبان، نگاهی به عملیات بدر دارد و ظرفیت‌های نگارشی این اثر، موضوع گفت‌وگوی «کتاب هفته» با مرتضی قاضی، مولف کتاب است.
مرتضی قاضی متولد سال 1359 است.وی کار خود را از 10 سال گذشته در حوزه تحقیق و پژوهش دفاع‌مقدس آغاز کرد و «اسارت در هور» نخستین کتاب تالیفی اوست.
قاضی، پژوهش برخی از آثار منتشر شده موسسه انتشاراتی روایت فتح را برعهده داشته است و از مجموعه «دوره درهای بسته»، خاطرات علی‌محمد احدطجری و از مجموعه «مادران»، خاطرات مادر شهیدان قاضی نمونه‌های این کار هستند.
«اسارت در هور» یکی از کتاب‌های مجموعه «روایت نزدیک» است و ماجراهای دو خلبان را روایت می‌کند که در عملیات بدر پس از سقوط هلی‌کوپترشان در هور به اسارت نیروهای عراق در می‌آیند و پس از سه روز با تلاش نیروهای زمینی که مامور پیدا کردن آنها شده‌اند، آزاد می‌شوند.
مرتضی قاضی، نوشتن این کتاب را دغدغه دیرینه خود برای بازگویی خاطرات این دو خلبان که سال‌ها پیش کار تحقیق در خاطرات آنها را انجام داده، عنوان می‌کند و می‌گوید: «اواسط دهه 1370 روایت فتح که در بخش تولید و فیلم مستند آثار مفصلی از خاطرات رزمندگان هوانیروز را جمع‌آوری کرده بود، جزواتی را در اختیار نویسندگان قرار داد.»
وی که در آن دوران به عنوان عضو گروه تحقیق روایت فتح، با خواندن تحقیقات، موضوعات مناسب برای نگارش کتاب را استخراج می‌کرده، اضافه می‌کند: «در سال 1384 ماجرای این دو خلبان توجه مرا به خود جلب کرد و باعث شد به فکر نوشتن روایتی از خاطرات آنها بیفتم.»
این نویسنده در ابتدا تصمیم می‌گیرد ماجرای دو خلبان را در قالب داستان کوتاه بیاورد.اما بعد از تحقیق نظرش تغییر می‌کند.وی در این باره می‌گوید: «سال 1387 بود که انتشارات روایت فتح بحث جدیدی را درباره نوشتن روایت‌های کوتاه جنگ مطرح کرد.من که دغدغه نوشتن کتاب از زندگی دو خلبان را داشتم تصمیم گرفتم ماجراهای آنان را در قالب داستان کوتاه بیاورم. اما وقتی وارد شدم دیدم حاصل تحقیق آنقدر مفصل است که می‌توان آن را در قالب روایت نزدیک نوشت و وقایع دوران جنگ را در عین سادگی و بدون کاربرد کلمه‌ها و عبارت‌های پیچیده به گونه‌ای مطرح کرد که مخاطب خود را درگیر ماجرا احساس کند و با آن همزاد پنداری داشته باشد.»
عملیات بدر در ساعت 23 روز نوزدهم اسفند سال 1363 در منطقه هور و شرق رودخانه دجله با رمز یا فاطمه الزهرا (س) آغاز می‌شود و پس از هشت روز نبرد و مقاومت، با تثبیت موضع رزمندگان ایرانی در شرق رودخانه دجله به پایان می‌رسد.
قاضی با تاکید بر این موضوع که ماجراهای دو خلبان هوانیروز او را به علمیات بدر پیوند داد، می‌گوید: «نوشتن «اسارت در هور» را به دلیل داشتن اطلاعات از عملیات بدر آغاز نکردم.مواجه شدنم با این قصه که دو خلبان در یک اتفاق کم‌نظیر اسیر، اما پس از سه روز آزاد می‌شوند مرا به عملیات بدر گره زد و پس از آن در جریان این عملیات قرار گرفتم.»
وی درباره این مطلب که چرا در کتاب فقط به شرح ماجراهای خلبانان، فارغ از نیروهای زمینی عملیات بدر می‌پردازد، توضیح می‌دهد: «این عملیات را در آسمان و میان خلبان‌ها نقل‌می‌کنم و نگاهی به عملکر‌د نیروهای زمینی ندارم.البته گزینه پرداخت به نیروهای زمینی هم مطرح بود و یکی از دوستانم خواست که به این ماجرا از دیدگاه نیروهای زمینی هم بپردازم.مانند فشار زیادی که برای آزادسازی خلبانان به نیروهای عراقی وارد کردند، اما من می‌خواستم کتاب روایتی از دوران اسارت باشد.»
این پژوهشگر دفاع مقدس اضافه می‌کند: «همان طور که گفتم مواجه شدنم با عملیات بدر بر حسب اتفاق بود.اما این عملیات شاخصه‌هایی دارد که نویسندگان باید به دنبال آنها بروند.زیرا می‌توان در حوادث عملیات‌ها، وجه انسانی را به تصویر کشید و آن را پردازش کرد.در این حوادث، خاطرات قشنگی از سختی‌ها، توسل‌ها و ایمان رزمندگان وجود دارد که با هنر یک نویسنده ماندگار می‌شوند.»
قاضی که درباره عملیات والفجر مقدماتی نیز کار تحقیقی انجام داده است، از دغدغه همیشگی سردار شهید حسن باقری در شناسایی منطقه و یافتن راه‌کار، یاد می‌کند و می‌گوید: «به جای بیان محور و منطقه و چگونگی یک عملیات می‌توان به حاشیه‌ها مانند تدارکات و دیگر نیرو‌ها رفت و یک حادثه را از تمام زوایا بررسی کرد.زیرا در این حاشیه‌ها جذابیت‌ها و قابلیت‌هایی وجود دارند که با بیان آنها می‌توان بسیاری از مصائب جنگ را به گونه‌ای متفاوت به تصویر کشید.»
وی درباره توجه به وضعیت آبی ـ خاکی عملیات بدر در کتابش توضیح می‌دهد: «اگر خودم کار تحقیق کتاب را انجام می‌دادم به طور یقین تصویر بهتری از ماجراها خلق می‌شد.اگر به ناکافی بودن تحقیق اشاره می‌کنم به دلیل محقق بودنم است.در پرداخت به موضوع حتما سوال‌هایی را مطرح می‌کردم که فضاسازی بهتری به من ارایه دهند.با این حال به جنبه آبی ـ خاکی بودن این عملیات از نگاه هوانیروز پرداخته‌ام و شاید توجه به جنبه زمینی آن زاویه جدیدی در نگارش دوباره کتاب فراهم آورد.»
اکرم دشتبان
کتاب هفته، ش 324، شنبه 13 اسفند 1390، ص 5
تعداد بازدید: 4540
آخرین مطالب
پربازدیدها
اسرار جنگ تحمیلی به روایت اسرای عراقی- 93
یک‌بار از دور یک جیپ ارتشی آواره در جاده اهواز ـ آبادان نمایان شد آن را متوقف کردیم. سرنشینان آن سه نفر سرباز و سه نفر شخصی بودند. دو نفر از سربازها پایین آمدند و از ما پرسیدند «شما کی هستید و چرا جلوی ما را گرفته‌اید؟» وقتی متوجه شدند که ما عراقی هستیم و تا اینجا آمده‌ایم بهت‌زده به هم نگاه کردند. به آنها دستور دادیم به آن طرف جاده بروند تا ماشین بیاید و آنها را به بصره ببرد.
