آموزش تاریخ در ایران و نظام های آموزشی دیگر کشورها

میرهادی حسینی(1) عضو هیأت علمی دانشگاه تربیت معلم تهران

وبگاه تاریخ

مقدمه
جایگاه سنتی آموزش تاریخ در نظام آموزشی ایران، در مسیر انتقال به شیوه ی نوین و امروزی، دچار فراز و فرودهایی شده است. این انتقال گرچه در بسیاری از کشورها (به ویژه کشورهای جهان سوم ) هم کُند و فاقد چشم انداز است، اما مقایسه ی روش های آموزش تاریخ در نظام آموزشی ایران (آموزش و پرورش تا آموزش عالی ) بدون تردید به شاخص ها و عواملی وابسته است که این شاخص ها در هریک از کشورهای جهان متنوع و بعضاً متضاد است. در این نوشتار بر آنیم که تعدادی از این شیوه های آموزشی را با هم مقایسه کنیم.

اهمیت سیاست های کلان فرهنگی در آموزش تاریخ
بدون تردید، سیاست های فرهنگی ترسیم شده از سوی برنامه ریزان کلان یک کشور، تأثیرات غیرقابل انکاری در شیوه ی آموزش تاریخ دارد. برخی از کشورها، اصولاً برنامه ی خاصی در این زمینه ندارند. علل این موضوع، ضعف سیاست گذاران فرهنگی، عدم غنای فرهنگی و تاریخی در گذشنه و عواملی از این دست است. اما بسیاری از کشورهای توسعه یافته، علی رغم سابقه نه چندان طولانی در تاریخ گذشته خود، برنامه مدوّن و منسجمی را برای آموزش تاریخ در نظر گرفته اند.
امروزه، فن آوری انتقال اطلاعات از طریق اینترنت، نرم افزارهای تاریخی و بالاخرهICT  ( تکنولوژی ارتباطات و اطلاعات)، تأثیرات ژرفی در آموزش تاریخ برای معلمان، دانش آموزان و اساتید تاریخ دارد.

آموزش تاریخ در ایران
نقش سیاست های کلان و ملی در روش آموزش تاریخ در ایران، هنوز به طور شایسته مورد کنکاش قرار نگرفته است. به همین دلیل است که اکثر پژوهش گران معتقدند که درس تاریخ و شیوه ی آموزش آن، به هیچ وجه متناسب با شأن و منزلت ملت ایران و تاریخ و غنی و ژرف آن نیست. یک نکته ی مهم، مظلوم بودن درس تاریخ در میان بقیه ی دروس است. تا آن جا که به نظر می رسد در درس تاریخ، کمتر به اصول و روش های آموزش آن پرداخته شده است. این غفلت آشکارا محسوس است.
در ایران، دانش آموزان و سپس دانشجویان در درس تاریخ، با حجم انبوهی از اسامی، سال ها، مناطق و اطلاعات خام مواجه هستند. حفظ این انبوه اطلاعات، ضمن این که خسته کننده و طاقت فرساست، در بسیاری از موارد، یادگیرنده را از این درس گریزان می سازد. اگر خشک و بی هدف بودن مطالب را هم به موضوع فوق بیافزاییم، آن وقت از کلاس تاریخ چیزی نمی ماند جز درسی منزجرکننده.
در این میان هستند معلمان و اساتیدی که تاریخ را با تمام وجود خود تدریس می کنند، اما باز هم با بی علاقگی مخاطبین خود روبه رو می شوند. تحقیقاً در این موارد، باز هم بین موضوعات تدریس شده و فضای فکری دانشجویان تناسبی برقرار نیست.
به طور کلی عوامل مختلفی در بروز این ضعف و کاستی نقش دارند که می توان به موارد زیر اشاره کرد:
1ـ روش تدریس درس تاریخ؛ 2ـ ایجاد ارتباط بین مباحث مطرح شده با مسائل روز؛ 3ـ تعریف صحیح از شخصیت های تاریخی؛ 4ـ ترویج و تشویق تفکر تحلیل گرایی و پرهیز از حفظ کردن وقایع؛ 5ـ مراجعه به منابع و مآخذ اصلی و دست اول؛ 6ـ پرهیز از قضاوت عجولانه به ویژه در مباحث تاریخ معاصر
به راستی تاکنون، در بین محققین و پژوهشگران تاریخ در ایران، تا چه اندازه به مسائل فوق پرداخته شده، و تا کجا این موارد مورد مداقه قرار گرفته است؟ اگرچه در سال های اخیر، مراکز علمی و فرهنگی متعددی در کار نگارش مباحث تاریخی بوده اند که در سطح دانشجویی و دانش آموزی قابل تقدیر است. انتشارات مدرسه برهان (وابسته به سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی)، مجموعه فرزانگان، مجموعه تاریخ بخوانیم، مجموعه چهره های درخشان، مجموعه چلچراغ، از ایران چه میدانیم و... پایه گذران و مشوق های درس تاریخ بوده اند(2) .
اما در عین حال، در خصوص روش تألیف و تدریس و کتاب های تاریخی در مدارس و دانشگاه ها، هنوز نقد و بررسی جدی و جامع صورت نگرفته است. نقدهای پراکنده، هرازچندگاهی، زوایای تاریک این صحنه را روشن می سازد؛ اما کافی نیست. نقادان، با هم ارتباط منطقی ندارند. گاهی، یک نقد به شیوه ی آموزش تاریخ در نهاد آموزش و پرورش می پردازد و نگارنده آن از نقد مشابه بی خبر است. در حالی که در گوشه ای دیگر، همین نقد به شیوه ای دیگر مطرح می گردد.
سکینه منصوری در نقدی بر محتوای کتاب تاریخ سال سوم دبیرستان رشته ی انسانی، به عواملی اشاره کرده که شاید بر تمام کتب تاریخ مدارس و دانشگاه ها جاری باشد. عواملی مانند:
 عدم توجه به نظریه ی یادگیری، تنوع مطالب و نداشتن ارتباط منطقی بین مطالب و نادیده گرفتن نقش زنان در تاریخ، از جمله مطالب مورد توجه مؤلف است(3) .
البته مطالب فوق اشاره ای به روش های ارتقاء انگیزه در یادگیری درس تاریخ ندارد. شاید نازنین موفق در تحقیق خود پیرامون «روش-های تقویت انگیزه، زمینه ساز بروز خلاقیت در درس تاریخ» توانسته باشد به این مبحث بپردازد. وی به عوامل زیر اشاره می کند:
1ـ بکارگیری روش های نوین تدریس و ارزشیابی بر مبنای شیوه های فراشناخت؛ 2ـ آموزش دوسویه، مشارکت دانش آموزان، پرورش استعداد طرح سوال، خود ادراکی و نوآوری؛ 3ـ هدایت و راهنمایی تکمیلی در مورد پیشنهادات ایده ها و نوآوری و نتیجه گیری برای بهبود مداوم شیوه های تدریس و ارزشیابی(4) .

آموزش تاریخ برای سنین مختلف
یکی از مباحث مغفول مانده در میان پژوهشگران تاریخ، بررسی شیوه های آموزش تاریخ برای افراد در سنین مختلف است. به عبارت دیگر، هنوز طبقه بندی استاندارد و پذیرفته شده ای برای سنین یادگیرنده های تاریخ ارائه نشده است. علت این امر شاید، فقدان انسجام و هماهنگی بین مؤلفان دروس تاریخ از کودکی تا بزرگسالی است.
در ایران، آموزش تاریخ از سنین کودکی در مدارس رایج است. اما شیوه تدریس تاریخ برای کودکان (عمدتاً از 3 تا 11 سالگی ) به روش ها و فنون خاصی محتاج است که در برخی پژوهش ها به آن اشاره شده است. در یک تحقیق با عنوان «آموزش تاریخ برای کودکان 3 تا 11 ساله» به ارائه ی این شیوه پرداخته شده است:     http://ktabnama.blogfa.com/postـ295.aspx
کتاب حاضر به عنوان مقدمه ای بر آموزش تاریخ، اطلاعات جامعی در زمینه چگونگی تامین استاندارهای آموزشی موثر در درس تاریخ برای دوره های ابتدایی ارائه می کند.
البته در این میان جایگاه ادبیات کودکان هم در گرایش به تاریخ در میان این افراد حائز اهمیت است. بر همین اساس فرزانه طیبیان در پژوهشی پیرامون «راهبرد ادبی در یادگیری تاریخ» به احیای دوباره گرایش به تاریخ از طریق ادبیات کودکان می پردازد. وی در این تحقیق، به هدف های پژوهش محور برای معلمان تاریخ و ادبیات کودکان و همچنین روش های ابداعی برای تدریس تاریخ با استفاده از ادبیات کودکان اشاره می کند. نکته در خور تامل، استفاده از ادبیات برای تدریس تاریخ است که البته این فکر ابداع آموزشی جدیدی نیست. آموزش تاریخ با استفاده از ادبیات کودکان، چه داستانی و چه غیرداستانی، اندیشه ای قدیمی است که از حیات دوباره ای در برنامه درسی مدرسه های ابتدایی و متوسطه بهره می گیرد(5) .

آموزش تاریخ در فراسوی ایران
الف) مرکز ملی آموزش تاریخ
مرکز ملی آموزش تاریخ  (The National Center for History Education) در استرالیا، از طریق آدرس اینترنتی زیر، مطالبی را پیرامون راهنمایی کاربران ( بویژه معلمان تاریخ )، در خصوص آموزش و یادگیری تاریخ در مدارس استرالیا ارائه میدهد:
http://www.hyperhistory.org
در سایت این مرکز و در بخش راهنمای معلمان (Teachers Guide)، روش های زیر برای معلمان تاریخ ارائه شده است:
1ـ به کارگیری گذشته (Engaging The Past )
در این شیوه، ویژگی و ماهیت دانش تاریخی به معلمان یادآوری می شود. بسیاری از مردم (و حتی دانش آموزان ) تصور می کنند که می-دانند تاریخ چیست. بنابراین و بالطبع می دانند که دانش تاریخی چیست. در خصوص تاریخ، تصور عوام این است که:  «هر آنچه به گذشته انسان ها مربوط می شود.» دانش تاریخی را هم دانشی ساده  در خصوص انسان هایی که در گذشته بوده اند، تعریف می کنند. اما حقیقت امر این است که تعریف تاریخ و دانش تاریخی آسان نیست.
مرکز ملی آموزش تاریخ به معلمان استرالیایی می گوید که باید بدانند ویژگی های دانش تاریخی عبارت است از:
ـ آن چه حقیقتا در گذشته اتفاق افتاده است؛
ـ آن چه مورخین می خواهند در مورد گذشته بدانند. (چه کسی، چقدر، کجا، چه زمانی، و چرا)؛
ـ آن چه معلمان تاریخ باید در مورد گذشته بدانند؛
ـ آن چه لازم است دانش آموزان در مورد گذشته بدانند.
مضافاً بر این که، ممکن است سؤالات دیگری نیز مطرح شود. از جمله این که:  اساساً معنی «دانستن» چیست؟ و ما حقیقتاً می توانیم مفهوم و معنی برخی از وقایع را که در گذشته (برای دیگران) اتفاق افتاده، درک کنیم؟ افرادی که در بین آنان نبوده و شرایط آنان را ندیده ایم.
این مرکز به معلمان تاریخ پیشنهاد می کند که به دانش آموزان بگویند ما می توانیم تاریخ را از دیدگاه های مختلفی ببینیم. بر این اساس ممکن است آن چه را اتفاق افتاده، بازسازی کنیم.

2ـ ماهیت آموزش تاریخ 
معلمان و استادان تاریخ در استرالیا می آموزند که توانایی کودکان برای یادگیری تاریخ قابل تأمل است. کودکان قبل از شروع مدرسه، احساس قوی نسبت به گذشته دارند. آنان تغییرات زمان و تحول دوره نوزادی و داستان ها و حکایات را درک می کنند. کودکان و نوجوانان، یادگیری تاریخ را در جریان زندگی و جهان پر احساس خودشان، به همراه تصاویر و تصوراتی از گذشته وارد می کنند. دانش-آموز هم چنین فرضیاتی را در خصوص تجربه انسان ها، انگیزش و رفتار، که بر اساس پژوهش های پیترلی (Peter Lee) به بصیرت  مشهور شده، به دست می آورند. مطالعات حاکی از آن است که برخی دانش آموزان نیز علاقه ای به درس تاریخ در مدرسه ندارند و بیشتر به داستان های خانوادگی علاقه نشان می دهند. زیرا آن را مفیدتر می دانند. این همچنین در خصوص تأثیرات فرهنگی ـ اجتماعی آموزش تاریخ در مدارس، راهنمایی می شوند. در این خصوص لازم است نکات زیر مد نظر قرار گیرد:
تنوع اندیشه های تاریخی کودکان و نوجوانان و تفاوت های نژادی و قومی؛ بومی بودن و تقابل تاریخی در برابر اندیشه های جامعه؛ منشاء و سرچشمه های اندیشه تاریخی در کودکان؛ فرهنگ عامه و آگاهی های تاریخی.
این مرکز همچنین نکات مهمی در موارد زیر ارائه می دهد:
نخستین تجربه و آگاهی دانش آموزان از تاریخ؛  تصورات غلط از گذشته؛ پیشنهاداتی برای تمرین کلاسی.
تحقیق در خصوص اندیشه و احساس تاریخی مردم، پدیده ای جدید است. این دانش همانند ریاضیات، انگلیسی، و جامعه شناسی نیست. در این سایت، اهمیت این موضوع برای معلمان تاریخ، به تفصیل، بیان شده است.

3ـ سواد تاریخی
مباحث عمومی جدید درس تاریخ در مدارس استرالیا، مورد توجه بسیار قرار گرفته است. اهمیت سواد تاریخی در آموزش تاریخ به عنوان یک جریان سیستماتیک، در بخش مهارت های آموزشی در نظر گرفته می شود. هرچند تعریف پائول گانون (Paul Ganon)، مورخ امریکایی، از سواد تاریخی در 1989 میلادی مورد استفاده قرار گرفت؛ اما اخیراً اصطلاح سواد تاریخی، توسط گروهی از پژوهشگران، به-گونه ای دیگر تعبیر شد  و آن این که شامل دانستن نه تنها وقایع تاریخی  بلکه آگاهی از تفسیر و ریشه وقوع حوادث است.
در سال 1997 میلادی، رودگر بای بی (Rodger Bybee)، محقق انجمن پژوهش ملی در امریکا، الگویی را برای سواد علمی طراحی و فرمول بندی کرد. بر این اساس، او چهار طبقه برای دانش علمی دانش آموزان فرض کرد:
اول ـ دانش آموز بیسوادی که قادر به درک سؤال نیست؛ دوم ـ دانش آموزی که سؤال را متوجه می شود، ولی توان پاسخ دادن به آن را ندارد؛ سوم ـ دانش آموزی که دارای نظم فکری است، اما محدود به بستر خاصی است؛ چهارم ـ دانش آموزی که فهم خود را به نظم کلی ارتباط می دهد و در مسیر تحقیق کاملاً موفق است.
اگر تئوری بالا را بپذیریم، آنگاه می توان فرض کرد که سواد ودانش تاریخی شامل سه ویژگی زیر است:
اول این که سواد تاریخی ارتباطی به وقایع بی هدف و بی ربط در گذشته ندارد، بلکه علم تاریخ به آرای سیاسی، جامعه و شخص مربوط می شود. درک گذشته، بخش مهمی از کل زندگی است. بنابراین تمام دانش آموزان مدارس، مستحق مطالعه ی تاریخ هستند.
دوم این که دانش تاریخی بایستی براساس ایجاد تعادل بین انتظارات و توقعات جامعه (درباره ی دانش آموزان که چه چیزی را درباره ی تاریخ بدانند) و درک و توانایی های فردی پایه ریزی شود.
سوم اینکه دانش آموزان به بخش هایی از این موفقیت دست پیدا می کنند و بسیار بعید است که همه آنان به تمام اهداف نائل آیند.
شاخص های دانش تاریخی عبارتند از:
دانستن و درک وقایع تاریخی گذشته؛ درک تغییر و تحولات گذشته؛ گرد آوری و تجزیه و تحلیل مدارک (آثار، اسناد و تصاویر) و ریشه-یابی آن ها؛ زبان تاریخ؛ عقاید و اندیشه های تاریخی؛ درک ICT و استفاده از آن در فهم تاریخ؛ ارتباط بین گذشته، حال و جهان امروزی؛ قضاوت بین اختلافات و دیدگاه های مورخین؛ نقش فیلم، نمایش، هنرهای تجسمی، موزیک، افسانه، شعر و فن آوری اطلاعات در درک تاریخ؛ جایگاه علم  و فن آوری ( مانند بررسی DNA و آزمایش های شیمیایی ) در شناخت درست تاریخ؛ تفسیر تاریخی و اینکه دانستن تاریخ، بدون تفسیر آن، ناقص خواهد بود.
از دیگر نکات مطرح در این مرکز، موضوع یادگیری و تمرین دانش تاریخ در دانش آموزان و همچنین تاریخ و مدنیت است.

4ـ تاریخ و ICT 
نقش ICT  (فن آوری اطلاعات و ارتباطات) در آموزش تاریخ، در جهان امروز، اهمیت فوق العاده ای پیدا کرده است. این شیوه، شامل استفاده از رایانه در کلاس های درس، کاربرد اینترنت و جست وجوی اطلاعات و اماکن تاریخی در آن است. طریق جست وجو در اینترنت با کمک موتورهای جست وجو (Search Engineer) و مفهوم پایگاه های اطلاعاتی تاریخی از مهم ترین نکاتی است که در این مرکز به معلمان گفته می شود.

ب) مدارس تاریخی
سایت اینترنتیSchools History ، در انگلیس دسترسی آسان دانش آموزان و معلمان تاریخ را به منابع درسی فراهم می کند. آدرس این پایگاه چنین است:        http://www.schoolshistory.org.uk
در این پایگاه، مهم ترین روش آموزشی تاریخ،  ارائه ی مدارک تاریخی به کمک فن آوری است. در این شیوه ی آموزشی، و با استفاده از امکان پاورپوینت و کارگاه های آموزشی، مجموعه ای از تصاویر تاریخی در اختیار دانش آموزان قرا می گیرد.

ج) مؤسسه IHR
مؤسسه پژوهش تاریخی (IHR) وابسته به دانشگاه لندن، از طریق آدرس اینترنتی زیر امکانات و منابع مطالعاتی را برای مورخین فراهم می کند.          http://www.history.ac.uk
روش آموزش در این مؤسسه پژوهشی بدین گونه است که دانش آموزان و دانشجویان را به استادان و معلمان تاریخ، کتاب شناسی تاریخ، پایان نامه های رشته تاریخ و وب سایت های تاریخی متصل می سازد.
این مؤسسه اطلاعات کاملی در خصوص معلمان رشته تاریخ بر اساس فهرستی از مؤسسات پژوهشی و یا موضوعات مورد علاقه معلمان تاریخ در انگلیس ارائه می دهد. به این ترتیب، دانش آموز پس از ورود به این مؤسسه و یا از طریق بازدید از وب سایت این مؤسسه، به آسانی میتواند به معلم مورد نظر خود دسترسی پیدا کرده و از طریق پست الکترونیکی با وی مکاتبه و تبادل نظر کند.
استادان و معلمان تاریخ انگلیس، بر اساس تخصص خود در این مؤسسه معرفی شده اند. تخصص هایی مانند: تاریخ مدیریت، کشاورزی، اقتصاد، تاریخ باستان، خاورمیانه، جهان، قرون مختلف و...

د) آموزش استفاده از اینترنت برای مورخین
محققین دانشگاه آکسفورد، نقش ویژه ای برای اینترنت در یادگیری دانش تاریخ قائل هستند. آنان مجموعه ای از آموزش های کاربرد اینترنت را در رشته های مختلف علوم، تدوین کرده و در اینترنت قرار داده اند. آدرس اینترنتی زیر، آموزش استفاده از اینترنت را برای معلمان تاریخ ارائه می دهد:       http://www.vts.rdn.ac.uk/tutorial/history
فرانسیس کاندرون (Frances Condron) و گرازینا کوپر (Grazyna Copper)، از محققین مرکز کامپیوتر علوم انسانی دانشگاه آکسفورد در انگلیس، در این پژوهش، چگونگی جست وجو در اینترنت را آموزش می دهند.

هـ) آموزش ملی
مرکز آموزش ملی در انگلیس، شیوه های آموزشی خاصی را برای یادگیری تاریخ به دانش آموزان انگلیسی پیشنهاد می کند. برای آشنایی با سایت این مرکز پژوهشی به آدرس زیر در اینترنت مراجعه کنید:  http://www.ncaction.org.uk/subjects/history/index.htm
مهم ترین توصیه و روش آموزشی این مرکز، استفاده ازICT  در آموزش تاریخ است. به نظر آنان این شیوه، به دلایل زیر برای دانش-آموزان مفید است:
1ـ امکان دسترسی و تفسیر اطلاعات؛ 2ـ آشنایی با طرح های شناخته شده؛ 3ـ دسترسی به مدل ها، پیشگویی و فرضیات دیگران؛ 4ـ قابلیت آزمایش و دقت؛ 5ـ بررسی و اصلاح کارهایشان برای بهبود کیفیت؛ 6ـ گفتگو و تبادل نظر با دیگران و ارائه اطلاعات؛ 7ـ ارزیابی کارها؛ 8ـ ارتقاء سطح آموزش؛ 9ـ خلاقیت و ریسک پذیری؛ 10ـ تضمین موفقیت و استقلال.
در تمام موارد فوق، مثال هایی بیان شده است. ICT   به دانش آموزان در یادگیری سریع تاریخ کمک می کند. هم چنینICT  می تواند در موارد زیر هم  برای دانش آموزان مفید باشد:
ـ دسترسی به منابع تاریخی و امکان نقد و بررسی آن ها؛
ـ اطلاعات طبقه بندی شده تاریخی و امکان سازماندهی و تبادل های موثر با دیگران؛
ـ دقت نظر در ویژگی های منابع تاریخی؛
ـ استفاده از منابع اینترنتی و چند رسانه ای برای دسترسی به منابع تاریخی؛
ـ استفاده از پست الکترونیکی برای تبادل نظر و اندیشه با دیگران در مدارس کشورهای دیگر.
محققین این مرکز معتقدند که دانش آموزان میبایستی فرصت کافی برای کار و پاسخ دهی به این روش آموزشی را داشته باشند. این الزامات در آموزش تاریخ عبارت است از:
1ـ هیچ محدودیتی برای استفاده ازICT  در یادگیری وجود ندارد؛ 2ـ پرس وجوی تاریخی: چگونگی یافتن و استفاده ی بهینه از منابع، اسناد، تصاویر، سی دی ها و بانک های اطلاعاتی و موزه های تاریخی؛ 3ـ سازماندهی و ارتباط: ایجاد ارتباط و درک صحیح بین انبوهی از منابع و اسناد.
نرم افزارها و سخت افزار های موردنیاز (در این شیوه) برای آموزش تاریخ نیز شامل موارد زیر است:
1ـ یک دستگاه رایانه با امکانات سی دی درایو ، و دسترسی به اینترنت؛ 2ـ نرم افزارWord  ؛ 3ـ نرم افزار نشر رومیزی (مانند نرم افزار ایرانی زرنگار)؛ 4ـ بسته نرم افزاری ارائه مطلب (مانند پاورپوینت)؛ 5ـ نرم افزار پردازش اطلاعات و اعداد (مانندSPSS ).

و) آموزش BBC  به معلمان تاریخ 
پایگاه خبری ـ آموزشی BBC، برنامه گسترده ای را برای آموزش و کمک به معلمان مدارس طراحی کرده و در سایت خود قرار داده است. آدرس اینترنتی بخش آموزش به معلمان این سایت چنین است:   http://www.bbc.co.uk/schools/teachers
این آموزش ها در سطوح مختلف سنی و در رشته های مختلف درسی ارائه می شود. در این برنامه ها، معلمان تاریخ در مورد استفاده از وب، طرح درس و کارگاه های آموزشی راهنمایی می شوند. البته سایتBBC ، بخش مستقلی تحت عنوان تاریخ  دارد که شامل اطلاعات جامعی در مورد تاریخ جهان است و از طریق آدرس زیر قابل دسترسی است:    http://www.bbc.co.uk/history

ز) تاریخ دیجیتالی
محققین دانشگاه هوستون (University of Houston) در امریکا، نقش ویژه ای برای فن آوری دیجیتالی، در آموزش تاریخ قائل هستند. سایت اینترنتی زیر، معلمان تاریخ را با این شیوه آموزشی آشنا می سازد:     http://www.digitalhistory.uh.edu
محققین این دانشگاه به معلمان تاریخ در کشورشان توصیه می کنند که به درک دانش آموزان از تاریخ توجه کنند. زیرا بسیاری از دانش-آموزان،  تاریخ را یک سری وقایع جداازهم می دانند که ظاهراً هیچ ارتباطی بین آن ها وجود ندارد. در نتیجه، بسیاری از دانش آموزان نسبت به تاریخ امریکا، اطلاعات پایه ای ندارند. بر اساس تحقیقی که در همین زمینه در سال 2001 میلادی در امریکا صورت گرفت، حدود 57 درصد از دانش آموزان دبیرستانی در امریکا، حتی یک جنگ مهم در تاریخ امریکا را نمی شناختند.
در این دانشگاه، طرح درس هایی برای آموزش تاریخ بیان شده است. پروژه تاریخ دیجیتالی، بر اساس ارائه این روش ها، از طریق وب-سایت دانشگاه هوستون، راهنمای مفیدی برای معلمان تاریخ در امریکا است. در این پروژه مجموعه ای از اطلاعات تاریخی شامل: سایت های معتبر تاریخی، منابع کتابخانه ای، موزه های تاریخی، سی دی نرم افزار های تاریخی، و...، از طریق این سایت در اختیار کاربران قرار می گیرد.

ح)  بنیاد تاریخیColonial 
بنیاد تاریخ شناسیColonial Williams Burg ، در امریکا، روش آموزشی خاصی برای معلمان و دانش آموزان رشته ی تاریخ پیشنهاد می کند. در این روش آموزشی، لوازم زیر مورد نیاز است:
1ـ نگه داری فیلد های تاریخی الکترونیکی؛ 2ـ استفاده از نقشه ها و فهرست معانی تاریخی؛ 3ـ داشتن طرح درس منظم در آموزش؛ 4ـ نمایش چندرسانه ای در کلاس؛ 5ـ استفاده از وسایل دست ساز کمک آموزشی؛ 6ـ جلسات هفتگی معلمان و تبادل نظر بین آنان.
برای آشنایی بیشتر با این روش آموزشی به سایت زیر مراجعه کنید:   http://www.history.org/History/teaching

ط) مرکز آموزش تاریخ به کمک فن آوری
مرکز آموزش تاریخ به کمک فن آوری (The Center for Teaching History With Technology)، با هدف کمک به معلمان  تاریخ و دانش آموزان در جهت آموزش و استفاده از فن آوری بوده و توسط تام داکورد (Tom Daccord) که هم اکنون، خود معلم تاریخ  در دبیرستانVeteran ، در امریکاست، راه اندازی شده است. برای آشنایی با این مرکز پژوهشی به سایت زیر وارد شوید:  http://thwt.org

تاکنون بیش از 1200 نفر عضو این مرکز شده اند. عضویت در آن رایگان است و برای اعضاء، خبرنامه ارسال می شود. این خبرنامه ی هفتگی الکترونیکی، حاوی مقالاتی در خصوص آموزش تاریخ (منابع مطالعاتی ـ طرح درس، معرفی وسایل کمک آموزشی) است. این مرکز در خصوص برگزاری کارگاه های آموزشی نیز فعال است. در صفحه اصلی همین پایگاه، بخش پیوندها، کاربران و معلمان تاریخ را با فهرستی از پایگاه های اینترنتی آشنا می سازد  که می تواند در جهت یادگیری رایانه و اینترنت مؤثر باشد. یکی از این سایت ها، پایگاه معلمان است.

ی) معلمان
سایت اینترنتی معلمان، با هدف کمک به معلمان برای استفاده از فن آوری در کلاس درس توسط دانشگاه کانزاس راه اندازی شده است. از اهداف مهم آن، تدریس از طریق اینترنت و آزمون است.     http://www.4teachers.org

سایت بعدیInternet 4 Classrooms  است. هدف از این سایت هم، آموزش استفاده از رایانه (اینترنت و نرم افزارهای مختلف) در کلاس است. برای آشنایی با مطالب این پایگاه به آدرس زیر وارد شوید:  http://www.internet4classrooms.cpm/onـline.htm

ک) معلم تاریخ
محققین دانشگاه ویسکانسین (Wisconsin) در امریکا، پایگاه آموزشی معلم تاریخ را طراحی و از طریق آدرس اینترنتی زیر، در اختیار کاربران قرار داده اند:        http://www.historyteacher.net
مهم ترین ویژگی این سایت، هدایت معلمان تاریخ به انبوهی از اطلاعات تاریخی در جهان است. در این سایت به چند سؤال اساسی هم در خصوص آموزش تاریخ پاسخ داده شده است. از جمله:
1ـ چرا بایستی تاریخ را یاد بگیریم؟ مقاله ای از پیتر.ن. استرنز (Peter N. Stearns)
2ـ آن چه باید درباره ی تاریخ بدانیم و تاریخ از منظر مورخین، عنوان گفت وگویی است که چند مورخ با هم داشته اند.

ل) نرم افزارهای تاریخی
یکی از مهم ترین موارد استفاده از فن آوری اطلاعات و ارتباطات (ICT) در آموزش و پژوهش های تاریخی، کاربرد نرم افزارهای تاریخی (Historical Software) است. تعداد زیادی از این نرم افزارها، طی ده سال اخیر طراحی شده اند. برخی از این  نرم افزارها به شرح زیر هستند:

1) اطلس تاریخیCentennia 
این نرم افزار، توسط شرکتی به همین نام، در امریکا طراحی شده و در اختیار مورخین قرار گرفته است. برای آشنایی با این نرم افزار و چگونگی تهیه آن (به مبلغ 89 دلار) به سایت زیر مراجعه کنید:    http://www.clockwk.com
این نرم افزار معلمان را با تاریخ اروپا وخاورمیانه از آغاز قرن 11 میلادی تا عصر حاضر آشنا می سازد. هم چنین حاوی نقشه های تاریخی و سیاسی و تغییرات مرزهای تاریخی است. ظهور و سقوط امپراتوری عثمانی، جنگ های یک صد ساله، ظهور امپراتوری و پادشاهی سوئد، جنگ های ناپلئون، وحدت ایتالیا و آلمان، جنگ جهانی اول، ظهور آلمان نازی، جنگ اعراب و اسرائیل و فروپاشی شوروی کمونیستی، جنگ بوسنی و چچن، در این نرم افزار آمده است. این نرم افزار توسط کوین کلی (Kevin Kelly)، تهیه شده است. نمونه کوچکی از این نرم افزار (Demo)،  از اینترنت به رایگان قابل دریافت است.
 
2) نرم افزار The Sands of Time  
این نرم افزار یک بانک اطلاعاتی از وقایع تاریخی است و حدود 25 واقعه مهم تاریخی را در هر روز معرفی می کند و توسط مؤسسه نرم-افزاریKen Kirkpatrick  تهیه شده است و در سایت زیر قابل دسترسی است:  http://www.kksoft.com/inc/sdetail/358

3) نرم افزار Brain Storm 
این نرم افزار آموزشی  یک بانک اطلاعاتی خام است که توسط دانش آموزان تکمیل می شود. بدین ترتیب که مهم ترین وقایع هر سال (از سال 1753 تا 2199 میلادی) وارد بانک شده و سپس مورد پردازش و گزارش گیری قرار می گیرد. گزارش ها بر اساس سال، ماه، روز و هفته، لیست گیری می شود. نسخه رایگان این برنامه در سایت زیر قرار دارد:  http://www.goldـsoftware.com/download6161.html

4) اطلس تاریخی اروپا
مجموعه ای از نرم افزار های اطلس تاریخی اروپا، حاوی نقشه و راهنمای جغرافیایی این قاره طی قرون متمادی تهیه شده و از طریق آدرس اینترنتی زیر به معرض نمایش درآمده است:       http://www.euratlas.com

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
1. Email: hosseini@tmu.ac.ir; Web: http://mـhosseini.ir
2. نک: صالحی، نصرالله؛ آموزش تاریخ؛ مجله رشد آموزش تاریخ؛ ش 24 .
3. نک: روزنامه کیهان، هشتم آذر سال 1385.
4. نک: مجله رشد، شماره 28.
5. نک: مجله رشد تاریخ، شماره 3، بهار 1387.