درآمدى بر نظام حقوقی مصاحبه در تاریخ شفاهى

اثبات وجود مصاحبه (ذهنی، لفظی، کتبی، عینی)، رابطه تقسیم وجودات با مسئله مصاحبه،‌ اعتبار مالکیت مصاحبه، اعتبار اخلاقی و پرستیژی مصاحبه، مصاحبه سکویی برای دفاع و تهاجم،‌ اعتبار عقیدتی و کلامی مصاحبه، مصاحبه فرصتی برای پاسخ‌گویی به سؤالات و ابهامات، مصاحبه فرصتی برای جاسوسی اطلاعاتی، مصاحبه ابزار درآمدی اقتصادی، اعتبار حقوقی مصاحبه، مرز مسئولیت در مصاحبه، نظام حقوقی مصاحبه، نظام مسئولیت مدنی مصاحبه، مراحل بیان در مصاحبه و مسئولیت‌های ناشی از آن (مصاحبه در مقام‌های تبلیغ و ترویج، بیان، تعیین و اصلاح، تبیین و نقض)، فقدان محدویت مصاحبه، فقدان محدویت جغرافیایی، فقدان ممنوعیت‌های ناشی از فقدان وجود مدیر مسئول، کاستی‌های حوزه، مسئولیت مدنی مصاحبه، فقدان هیأت منصفه و نظام حقوقی مالکیت مصاحبه از جمله مضامین مهم این مقاله است و ایده‌اندیشی در خصوص نظام حقوقی مصاحبه و تاریخ را با این دلایل در پیش گرفته است: گستردگی رو به تزاید حوزه تاریخ شفاهی، فرایند سریع رشد آن در جوامع به دلیل فرایند سریع حوادث برای نویسندگان و مردان تاریخی و سیاستمداران که در بسیاری از اوقات چاره و الزامی جز مصاحبه و ساختارمندنمودن مطالب در مصاحبه و تاریخ شفاهی ندارند و ضرورت‌های تاریخی در عرصه تاریخ‌نگاران مدرن.

یک‌ تجربه؛‌ مصاحبه‌های تاریخ شفاهی هنر انقلاب

این مقاله مرور تجربیات نویسنده در خلال مصاحبه‌هایی درباره هنر انقلاب اسلامی است. تجربه‌های او بیشتر به نحوه‌ برقراری ارتباط با مصاحبه‌شونده پرداخته است. همچنان که به نحوه ارتقاء اطلاعات مصاحبه‌کننده هم اشاره دارد. در این میان، اسناد نام برده و مطرح شده در مصاحبه و نحوه فراهم آوردن یا دسترسی به آن‌ها، از نظر نویسنده جایگاه ویژه‌ای دارد. به نظر نویسنده این مقاله: با تاریخ شفاهی می‌توان از زوایای تازه‌تری به وقایع و فضای گذشته نگریست و به کشف بخش‌های تاریک و جزئیات حیرت‌انگیزی از قعر سالیان سپری شده پرداخت.

مصاحبه در تاریخ شفاهی

مقدمه شرح اجمالی است از نخستین مصاحبه‌ام در عرصه تاریخ شفاهی در روزهای پایانی دفاع مقدس و اشاره به اشتباه نخستین خود در این تجربه و بهره برداری از آن در مصاحبه‌های دیگری که تا امروز انجام داده‌ام. مجموعه مطلب اظهار نظری است اجمالی پیرامون موضوعات مشخص شده از سوی دبیرخانه محترم مرکز مطالعات و تحقیقات فرهنگ و ادب پایداری که این نظریات نیز مبتنی بر تجربیات و مطالعات مختصر خودم در این عرصه می‌باشد.

مصاحبه در تاریخ شفاهی جنگ با محوریت زنان

نویسنده در آغاز مقاله خبر می‌دهد که اثر او حاصل تجربه‌های شخصی‌اش در طول چند سال کار مصاحبه و تدوین است. او براساس ویژگی‌های اخلاقی و رفتاری زنان در مصاحبه‌شونده بودن‌شان، آدابی را برای مصاحبه کنندگان برمی‌شمرد که نتیجه مشترک همه آن‌ها ارتباط نزدیک‌تر با مصاحبه‌شونده و کامل و عمیق شدن خاطرات ارائه شده توسط اوست. دایره این آداب از آشنایی با مصاحبه‌شونده باز می‌شود و تدوین خاطرات یا گفت‌وگوی او را در برمی‌گیرد. برای تأیید این ‌آداب و راهگشا بودن‌شان، نمونه‌هایی بازگو می‌شود.

بررسی انتقادی برخی مصاحبه‌های انجام‌شده مربوط به تاریخ انقلاب اسلامی

اگرچه فهمیدنی است که ضرورت رفع نیاز مخاطبان به کسب آگاهی از وقایع انقلاب، مراکز مسئول را به انجام مصاحبه با دست‌اندرکاران مبارزه و انتشار محصول آن به صورت خاطرات واداشته، اما شیوة عمومی انجام مصاحبه، ناتوانی یا پرهیز مصاحبه‌گر از چالش با اظهارات پاسخ‌گو، موجب شده که پرسش‌های بنیادینی بی‌پاسخ بمانند و در نهایت تلاش گسترده برای چاپ خاطرات بر ضد خود عمل کرده موجب بی‌اعتباری خاطرات منتشر شده گردد. در این مختصر با ارائه نمونه‌هایی به ضرورت تغییر شیوه انجام مصاحبه و سودمندی بررسی انتقادی برخی مصاحبه‌های انجام شده مربوط به تاریخ انقلاب اسلامی پرداخته می‌شود.

آینده‌نگری در مصاحبه‌های تاریخ شفاهی

بیش از بیست موسسه با موضوعات مختلف در اطراف تاریخ شفاهی ایران به کار ضبط و ثبت خاطرات مشغولند. هر سازمانی با توجه به جدید بودن کار، با الگوبرداری از مراکز مشابه و کسب تجربه در حین کار، متناسب با نیازهای خود به کار تاریخ شفاهی می‌پردازد. بی‌تردید یک دهه کار و فعالیت در آرشیو تاریخ شفاهی مدیریت اسناد آستان قدس رضوی تجربیاتی را فراروی این‌جانب نهاده است. فراهم‌آوری این مطلب نیز بیان بخشی از تجربیات موجود و پاسخ به این پرسش است که:با توجه به ضرورت دقت در حین مصاحبه، چه تمهیداتی چیده شود تا استفاده‌کنندگان از مصاحبه به راحتی بتوانند از آن بهره ببرند؟

چنبره‌ گفتمانی و تحریف‌های غیرنیت‌مند

این مقاله براساس تجربه نویسنده و مجموعه‌ای از دوستانش در جمع‌آوری و تحلیل اطلاعات گروهی از شهیدان، شکل‌گرفته است. نویسنده در این تجربه به مانع از نظر خود بزرگی به نام یک نوع گفتمان و زبان رسمی برخورده است که به مصاحبه‌‌شوندگان و حتی مصاحبه‌کنندگان اجازه استفاده از همه ظرفیت تاریخ شفاهی را نمی‌دهد و این مقاله در وصف این مانع نوشته شده است.

گزیده ی کتاب­شناسی تاریخ مناسبات ایران و عثمانی در دوره قاجار

شناخت چگونگی مناسبات سیاسی ایران و عثمانی در دوره­ی قاجار، مستلزم آشنایی با منابع مربوط به آن دوره است. با بررسی موشکافانه و در عین حال بی­طرفانه­ی این منابع می­توان به سرشت مناسبات دو کشور و عواملی که سبب بروز تنش و بحران میان دو کشور همجوار می­شده است پی برد. البته پاره­ای از منابع دوره­ی قاجار نظیر تاریخ ذوالقرنین، شرح حال عباس میرزا ملک آراء، تاریخ روضه­الصفا و ناسخ­التواریخ و... کمابیش در خصوص روابط دو کشور مطالبی را بیان داشته­اند. اما اهمیت موضوع اقتضا می­کند تا آن دسته از منابعی که با تفصیل بیشتر به بررسی این امر پرداخته­اند، جهت آشنایی علاقمندان معرفی شوند:

جستارهایی در منشور تاریخ­نگاری انقلاب اسلامی

من از رئیس وقت سازمان سیا که به­دلیل پیروزی انقلاب اسلامی از کار برکنار شد، پرسیدم: یعنی شما با این همه آدمی که در دنیا دارید، با این همه تجهیزات فوق پیشرفته، با این همه بودجه­ای که صرف می­کنید، نتوانستید انقلاب مردم ایران را پیش­بینی کنید؟ او در پاسخ گفت: آن­چه در ایران روی داده است، یک بی­تعریف است، کامپیوترهای ما آن را نمی­فهمند[2] جیمی کارتر

خاطره و تاریخ

«داریوش شاه بزرگ، شاه شاهان، شاه کشورها، پسر ویشتاسب هخامنشی داریوش شاه گوید: این است شهریاری که من دارم. از سکاهای آن سوی سغد، از آنجا تا کوش (حبشه) از هند، از آنجا تا سارد که آن را اهورامزدا بزرگترین بغان بر من ارزانی داشت، اهورامزدا مرا و خاندان مرا بپاید.»[2]
...
66
...
 

اسرار جنگ تحمیلی به روایت اسرای عراقی- 94

حادثه دیگر که باعث شد تصمیم آخرم را برای پیوستن به نیروهای شما بگیرم حماسه‌ای بود که آن سرباز گم شده آفرید. روزی یکی از گروههای گشتی ما یک سرباز شما را که گم شده بود اسیر کرد به موضع آورد سرباز جوانی بود در حدود بیست تا بیست و دو ساله. محاسن زیبایی داشت، وقتی سرباز را به موضع آوردند چند نفر جمع شدند. سرباز آرام بود و حرف نمی‌زد اما نارضایتی از اسارت کاملاً از چهره‌اش پیدا بود. سعی می‌کرد خونسردی خود را از دست ندهد. در همان ساعت یک کامیون ایفا آماده بود که چهل پنجاه تن از پرسنل را به مرخصی ببرد. مقصدش بصره بود.